روح‌الله فاطمی: اکوسیستم بانکی و پرداخت کشور بر فناوری‌های بومی استوار است
مدیرعامل توسن معتقد است دستیابی به تحول دیجیتال در عرصه صنعت بانکداری هنوز در میانه راه است و این صنعت نسبت به گذشته خود اختلاف معناداری پیدا کرده است؛ اما هنوز تا آنچه مورد انتظار است مسیری نه‌چندان کوتاه را در پیش دارد.
شرکت توسعه سامانه‌های نرم‌افزاری نگین یا «توسن»، یک مجموعه ارائه‌کننده راهکارهای بانکی و پرداخت بومی مبتنی بر فناوری‌های مالی روز جهان است که از تولد آن بیش از ۱۹ سال می‌گذرد و در زمره شرکت‌های نرم‌افزاری ایرانی است که تاکنون توانسته‌اند در عرصه صادرات نرم‌افزارهای ایرانی موفق باشند.
مدیرعامل توسن، یکی از مدیران این صنعت است که به‌واسطه داشتن تجربه و تخصص در سطوح مختلف سازمانی و رویارویی مستمر با مشکلات و چالش‌های نرم‌افزاری و خدمات پشتیبانی آن، زیر و بم صنعت فناوری‌های مالی و چالش‌های آن را می‌شناسد.
در اینجا گفت‌وگوی ویژه‌نامه شهر هوشمند در پنجمین رویداد بومی سایبری را با دکتر سید روح‌الله فاطمی اردکانی، مدیرعامل توسن بخوانید.
امروزه فناوری‌های نوین اطلاعاتی چه نقشی در عرصه بانکداری کشور ایفا می‌کنند؟
اگر به تجربه زندگی روزمره مردم نگاهی داشته باشیم، به‌صورت آشکار خواهیم فهمید که بانک، دیگر بدون فناوری معنایی ندارد. خیلی دور نیست روزهایی که برای انجام یک عملیات ساده بانکی می‌بایست ساعت‌های طولانی در صف باجه‌ها می‌ماندیم.
نه مثل امروز که طیف گسترده‌ای از خدمات مالی در کسری از زمان و در هر مکان بر روی تلفن‌های همراه و سایر ابزارهای ارتباطی در اختیار کاربران است؛ تعداد تراکنش‌های مالی، مرز میلیارد را پشت سر گذاشته و پردازش این حجم از عملیات بانکی، مستقل از زیرساخت‌های پیشرفته، از غیرممکن هم غیرممکن‌تر خواهد بود.
این ماهیت بانکداری توسعه‌یافته است که بدون فناوری تصورناپذیر باشد. البته با دیدی وسیع‌تر این‌طور باید نتیجه گرفت که در دوره گذار از «اقتصاد سنتی» به «اقتصاد دیجیتال» و در شرایطی که تمام جهت‌گیری‌ها به سمت بهره‌مندی از فناوری اطلاعات در قالب «انقلاب صنعتی چهارم» معطوف است، بدیهی است که بانکداری به‌عنوان موتور محرک اقتصاد، در این زمینه پیشرو باشد.
آمارها و بررسی‌های بین‌المللی و داخلی هم این را نشان می‌دهد که وابستگی صنعت بانکداری به فناوری اطلاعات از سایر صنایع بیشتر و جدی‌تر بوده است و تاثیر فناوری اطلاعات، شکل و شالوده بانکداری را تغییر داده است. امروز، بانکداری فرسنگ‌ها دورتر از رفتن به شعبه است و بیشتر به همین کارهای روزمره‌ای که انجام می‌دهیم نزدیک است. مثل همین چک کردن پیام‌ها و همین لمس صفحه گوشی‌ها است.
در شرایط کنونی و با بازگشت برخی تحریم‌های بین‌المللی و همچنین، احتمال وقوع تحریم‌های جدی‌تر میزان آسیب‌پذیری صنعت بانکداری در حوزه فناوری را در چه سطحی ارزیابی می‌کنید؟
تاثیر تحریم‌ها بر فضای صنعت بانکداری، از جنبه بروز آثار سیاسی- قانونی و اقتصادی امری اجتناب‌ناپذیر است اما خوشبختانه، در زمینه فناوری نرم‌افزاری علاج واقعه پیش از وقوع آن به انجام رسیده است؛ چراکه هم‌اکنون بخش عمده‌ای از اکوسیستم بانکی و پرداخت کشور بر فناوری‌های بومی استوار بوده و پیش‌ازاین امتحان خود را به‌خوبی پس داده است.
حتی آن بخش معدودی از صنعت که روزگاری به دنبال نرم‌افزارهای خارجی بودند نیز امروز تصمیمات واقعی‌تری اتخاذ کرده و یا در شرف انجام آن هستند. بانک‌هایی که چند سال قبل نرم‌افزار خارجی را انتخاب کرده بودند- علاوه بر انباشت مشکلات پیشین- امروز با چالش‌های جدی‌تری روبرو هستند.
اگر تلاش مستمر جوانان و متخصصان ما در عرصه فناوری در سال‌های گذشته نبود، به‌احتمال زیاد امروز با تبعات بسیار جدی‌تری از تحریم روبرو بودیم. اهمیت دسترس‌پذیری و استمرار خدمات مالی- به‌واسطه تاثیر مستقیمی که در کیفیت زندگی می‌گذارند- طی این سال‌ها تمام تمرکز ما را برآن داشت که بتوانیم با ارزش‌آفرینی و نوآوری، رسالت خود را به انجام برسانیم.
البته تحریم‌ها در حوزه فناوری نیز منجر به بروز برخی عوارض نامطلوب شده‌اند که بیشتر ذیل افزایش بهای تمام‌شده تجهیزات زیرساختی نظیر سرورها و سایر تجهیزات سرمایه‌ای است که با توجه به آهنگ فزاینده رشد تعداد تراکنش‌های بانکی، اهتمام جدی‌تری را از سمت سیاست‌گذاران کلان اقتصادی طلب می‌کند.
یکی از روندهایی که در حال حاضر در فضای کسب‌وکار به چشم می‌خورد پیدایش و افزایش چشمگیر استارت‌آپ‌های حوزه سایبری و بانکی است. رویکرد شرکت «توسن» در این خصوص چه بوده است؟
از زمانی که فناوری اطلاعات در صنعت بانکداری کشور نقش جدی‌تری پیدا کرد، برخی از شرکت‌ها در این حوزه فعال بودند و تعداد معدودی از این شرکت‌ها موفق به ادامه فعالیت شدند. ما در کنار فعالیت خود به‌عنوان ارائه‌دهنده پلتفرم نرم‌افزاری، فضایی را ایجاد کردیم که خود بانکها، استارت‌آپ‌ها و موسسات ثالث نیز بر اساس آخرین فناوری‌های روز و با استفاده از API های متنوعی که در اختیار آنان قرار داده بودیم، امکان توسعه نرم‌افزارهای خود را داشته باشند.
اکنون در حدود ده سال از آن روزگار می‌گذرد. در این سالیان به لطف خدا ما توانسته‌ایم علاوه بر ایجاد شرایط اتصال استارت‌آپ‌ها و توسعه‌دهندگان به بیش از ۲۰ بانک در قالب «توسن بوم»، فضایی را ایجاد کنیم که همه کارهایی که از جنس ایده‌های تولیدی در زمینه فناوری اطلاعات و یا نتیجه تحقیق و توسعه پتانسیل‌های استارت‌آپی هستند نیز توان آن را داشته باشند که در مرکز نوآوری توسن و در قالب هولدینگ به فعالیت بپردازند.
سازوکارهای اجرایی پیرامون شناسایی مسائل صنعت بانکداری و انتخاب هر مسئله توسط یک استارت‌آپ و یا گروه دانشگاهی برای خلق راهکار مقتضی نیز در نظر گرفته شده است.
در حال حاضر نیز به‌منظور شناسایی ظرفیت‌های توانمند دانشجویی، ارتباط خود با جامعه دانشگاهی را به‌صورت جدی پیگیری می‌کنیم. فعالیت اصلی این هسته‌ها در حوزه‌هایی نظیر به‌کارگیری اینترنت اشیاء در صنعت بانکداری، استفاده از قراردادهای هوشمند با هدف تمرکززدایی پرداخت و به‌طورکلی، حرکت به سمت پیشرانه‌های تحول دیجیتال است.
پیشرانه‌های «تحول دیجیتال» و حرکت به سمت «انقلاب صنعتی چهارم» در عرصه ملی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به نظر من، دستیابی به تحول دیجیتال در عرصه صنعت بانکداری در میانه راه است. این صنعت نسبت به گذشته خود اختلاف معناداری پیدا کرده است؛ هرچند هنوز تا آنچه مورد انتظار است مسیری نه‌چندان کوتاه را پیش‌روی خود می‌بیند.
بخشی از این فاصله در گرو این است که در سایر صنایع و بازارهای نزدیک نظیر بورس و بازار سرمایه و همین‌طور صنعت بیمه- به‌عنوان سایر ارکان بازارهای مالی- نیز این دگرگونی آغاز شده و یا سرعت بگیرد. به‌صورت مشابه، بخشی از تکوین تحول دیجیتال در صنعت بیمه نیز وابسته به کلید خوردن تحول دیجیتال در حوزه‌هایی نظیر راهنمایی و رانندگی، گمرک، حمل‌ونقل و باقی کسب‌وکارهای وابسته است.
دولت الکترونیک نیز مثل چتری که تمام این حوزه‌ها را فرا گرفته و یا سرویس‌های اطلاعاتی موردنیاز آنان را تدارک می‌بیند نیازمند تحول دیجیتال است. حرکت از صنعت بانکداری آغاز شده و کم یا زیاد به سایر صنایع هم تسری پیدا کرده است. حرکت‌های دیگری نیز در بیمه و دولت الکترونیک و نظایر آن شاهد بوده‌ایم. این مسیری است که من برای حرکت به سمت انقلاب صنعتی چهارم در عرصه ملی می‌بینم.
«توسعه مبتنی بر پلتفرم باز» روشی است که در برخی کشورها نظیر کره جنوبی برای تحقق تحول دیجیتال مورداستفاده قرار گرفته است. ما به‌واسطه تعریف مشارکت‌هایی که با صنایع بورس و بیمه و دولت الکترونیک داشته‌ایم درصدد این هستیم که این «پلتفرم باز» را در قالب «گذرگاه سرویس‌های مالی» با مشارکت سایر ذینفعان کلیدی شکل بدهیم.
برای دولت هم پروژه مشابهی را اجرا کردیم. سبد حمایتی خانوار، یکی دیگر از پروژه‌هایی بود که شکل سنتی توزیع یارانه‌های هدفمند را تغییر داد. این‌ها مصادیق تحول دیجیتال است که برای انجام برخی از آن‌ها لزوما منتظر مصوبه بالادستی نبودیم. خودمان احساس کردیم کاری است که می‌توانیم انجام بدهیم و به لطف خدا توانستیم.
