اجرای طرح احیای معادن کوچک در ۵ استان به صورت پایلوت/ فعال کردن بخش خصوصی یکی از راهکارهای خروج از تحریم هاست

میزگرد تخصصی«طرح احیا، فعال سازی و توسعه معادن کوچک» با حضور محمدرضا بهرامن رئیس خانه معدن، مهرداد اکبریان رئیس انجمن سنگ آهن ایران، خدایار کریم نژاد معاون برنامه ریزی و توسعه شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران و سیدرضا عظیمی مجری طرح احیا، فعال سازی و توسعه معادن کوچک در روابط عمومی ایمیدرو برگزار شد.

به گزارش آرمان اقتصادی از سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، در این میزگرد، اعلام شد که این طرح در ۵ استان به صورت پایلوت اجرا شده است و با اقدامات صورت گرفته، در سال آینده شاهد حرکت بسیار مطلوبی برای تحول بخش معدن خواهیم بود. در جریان این طرح، شرکت های بزرگ معدنی استقبال بالایی صورت گرفت. مشروح این میزگرد را در ادامه می خوانید:

درباره چگونگی و چرایی شکل گیری طرح احیا، فعال سازی و توسعه معادن کوچک توضیح دهید.

خدایار کریم نژاد: بخش معادن کوچک مقیاس سال های گذشته در ایمیدرو و معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت مطرح شده بود و شرکت تهیه و تولید مواد معدنی در این راستا برای تامین برخی از مواد اولیه معدنی خود و نیاز صنایع، این برنامه را در فعالیت های خود قرار داده بود. با اقداماتی که بعدها رخ داد، شرایط مهیا شد تا در سطح کشور توسعه پایدار داشته باشیم و خوراک مواد معدنی در کشور را تامین کنیم. وزارتخانه به این نتیجه رسید که شورای هماهنگی و تسهیل گر برای معادن کوچک داشته باشد تا بتواند با هماهنگی وزارتخانه، خانه معدن، انجمن سنگ، شرکت تهیه و تولید به عنوان مجری و برخی شرکت های بزرگ مصرف کننده معدنی این کار را عملیاتی کند و همین امر باعث شد تا طرح احیا، فعال سازی و توسعه معادن کوچک و متوسط در سطح کشور عملیاتی شود.

واقعیت این است که برای رونق اقتصادی کشور و به ویژه در مناطق کمتر توسعه یافته و توسعه آن، بتوانیم این معادن را فعال کنیم. ضمن اینکه این معادن نیاز به هم افزایی دانش فنی و فناوری، تامین منابع مالی و امید و انگیزه دارند. در عین حال، برای تامین مواد اولیه شرکت های بزرگ نیاز به فعال سازی این معادن است. از این رو، در راستای طرح یاد شده، برنامه های اکتشاف، ظرفیت سازی و توسعه معادن کوچک مقیاس شروع شده است.

محمد رضا بهرامن: خانه معدن یک سال و نیم قبل درخواست فعال سازی کامل ۵۰۰ معدن را در قالب مسئولیت های اجتماعی با هزینه خود به مجلس و وزارت صمت داد. براین اساس، با دکتر کرباسیان، رئیس هیات عامل وقت ایمیدرو برای نحوه اجرایی شدن آن مذاکرات متعددی داشتیم. پیش بینی کرده بودیم که با فعال سازی این تعداد معادن می توانیم برای ۲۵ هزار نفر به صورت مستقیم شغل در بخش معدن ایجاد کنیم. هدف ما در فاز یک این بود که با توانمندی اعضای فعال بخش معدن، این برنامه را اجرا کنیم. پس از ورود کرباسیان به این موضوع، این صورت مساله را مطرح کردند که تعداد ۵۰۰ معدن را به کل معادن کوچک کشور تعمیم دهیم. استقبال ما بسیار بالاتر رفت. مطمئن بودیم این موضوع نتایج بسیار بهتری خواهد گرفت و پیشنهاد دادیم کارگروهی تشکیل شود و بر اساس آن، برنامه راهبردی تدوین شود. حساسیت این اقدام بیشتر شد و خانه معدن از جایگاه مجری مستقیم، خارج و دولت وارد موضوع شد. این امر به تفاهم نامه ای بین ایمیدرو، خانه معدن، معاونت معدنی وزارت صمت، شرکت تهیه و تولید، انجمن سنگ آهن و شرکت های میدکو و گلهر تبدیل شد. انجمن سنگ آهن مسائل خود را مطرح و خانه معدن مسائل کلی تر را پیگیری کرد. پس از امضای تفاهم نامه، طرح وارد مرحله اجرا شد.

تفاهمنامه با تشکل ها

وزیر، شرکت تهیه و تولید را به عنوان مجری انتخاب کرد که کار بسیار شایسته ای بود و در نتیجه از مرحله تشریفات به مرحله اجرا رفت. در آنجا شورای سیاست گذاری تعریف شد تا برنامه هایی که برای فعال سازی معادن می گذارد عملیاتی کند. طی این مدت، تفاهم نامه های متعددی با امضای خانه معدن، شرکت تهیه و تولید مواد معدنی و ذینفعان انجام شده است که مهمترین آن با یک شرکت خارجی بود و این مورد، نشان دهنده اهمیت فعال سازی معادن نه تنها برای ما بلکه برای شرکت های خارجی نیز می تواند نقش آفرینی کند، بود. این همکاری ها می تواند به صورت خدمات و مشاوره باشد و برای ما فرقی نمی کند.

نیت مجموعه این است که هر معدنی که – حقیقی یا حقوقی- به هر دلیلی که در شرایط توانمند سازی قرار ندارد، با پتانسیلی که برایشان تعریف می شود در بخش های تخصصی مسائل خود را عنوان کنند. انجمن سنگ آهن می گوید با افرادی که این نوع محدوده های معدنی در اختیارشان است از اکتشاف تا استخراج و فرآوری و حتی بازار، مشارکت کنیم.

سید رضا عظیمی: میزگرد موجب می شود تا مسیری را که شروع کرده ایم شفاف تر کنیم و با حوزه رسانه بتوانیم اطلاع رسانی بهتری داشته باشیم. همان طور که مهندس بهرامن فرمودند، طرح با امضای تفاهم نامه در بهمن ماه سال گذشته آغاز شد و پس از ابلاغ مجری از سوی وزارتخانه، این اجازه به شرکت تهیه و تولید داده شد که به نیابت از وزارتخانه و ایمیدرو تفاهم نامه ها را بدون تشریفات اداری امضا کند. با شورای هماهنگی نشستی برگزار کردیم تا ببینیم چگونه کار را اجرایی کنیم. دیدگاه ها مختلف بود و هر کس با روش خود مساله را حل می کرد. شرکت تهیه و تولید با توجه به تجربه های قبلی – همچون توانمندسازی محدوده های معدنی طلا- این کار را شروع کرد و سپس تصمیم بر این شد که پنج استان (سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، زنجان، مازندران و سمنان) را به صورت پایلوت شروع کنیم و در مرحله نخست، مشکلات را به صورت کلان بررسی و احصا کنیم. از این رو، با حضور معدنداران، در جریان مشکلات آن ها قرار گرفتیم و یک جمع بندی کلی صورت گرفت.

جمع بندی مشکلات

جمع بندی مشکلات این بود که عناوین مشکلات در چه زمینه هایی است. مشکلات را استان به استان دسته بندی کردیم. برخی مشکلات از نوع تسهیلات، زیرساخت، تکنولوژی و بازار بود. بنابراین همه مشکلات از نوع تسهیلات نبود بلکه ذخیره آن معدن به گونه ای بود که نمی توانست به عنوان وثیقه در نظر گرفته شود و ما مجبور بودیم روش کلینیکی خاصی را برای آن تعبیه کنیم. با محدوده هایی که معرفی می شدند بیش از ۳۵ جلسه تخصصی برگزار می شد تا ببینیم بازخوردها چگونه است. برخی از این معادن نمی توانند خود را خوب معرفی کنند و بنابراین درصدد گرفتن مشاور برای اینکه بتوانیم محدوده های معدنی را به نحو مطلوب معرفی کنیم تا سرمایه گذاران راحت تر بتوانند تصمیم گیری کنند.

در اینجا نیاز بود که اعتمادسازی و شفاف سازی صورت گیرد. شرکت تهیه و تولید در اینجا نقش محوری خواهد داشت زیرا یک نهاد دولتی است و این اعتماد وجود دارد و خانه معدن و انجمن سنگ در کنار ما هستند. خانه معدن در همه استان ها شعبه دارد و در گرفتن آمار و هماهنگی با سازمان های صنعت، معدن و تجارت استان ها حضور دارند و جلسات تخصصی مورد نیاز با معدنکاران با حضور خانه معدن انجام می شود. خانه معدن کمیته های تخصصی دارد و مشکلاتی را که قبلا احصا شده می توانند به ما منعکس کند. بعد از جمع بندی ها، دستورالعمل هایی برای تعریف محدوده معدنی کوچک نیاز داشتیم. بنابراین دستورالعمل هایی برای تعریف معادن کوچک، میزان ظرفیت و مزیت نسبی استان تدوین کردیم. در این میان یکسری سرمایه گذاران درخواست حضور در طرح کردند، استقبال بسیار خوبی از سوی شرکت های بزرگ مانند ذوب آهن و ملی مس به عمل آمد حتی مجری انتخاب کردند. متعاقب این امر، دستورالعملی برای ارزیابی حضور شرکت ها تدوین کردیم که در آن قابلیت های فنی و اقتصادی لحاظ شده بود چرا که معتقد بودیم یکدفعه نمی توانیم پذیرای حضور همه شرکت ها باشیم.

زیرساخت ها فراهم است

بر این اساس، تفاهم نامه های جدید امضا شد و اکنون زیرساخت ها فراهم است. هر استان شرایط خاص خود را دارد و نمی توان با یک دید نگاه کرد و برایشان نسخه مشترک تجویز کرد. این موضوع نقش شرکت تهیه و تولید را پررنگ تر می کند تا بررسی های کلینیکی مربوط به این محدوده ها را تک به تک با شرایط خاص خود داشته باشیم. کارگروه ها تشکیل شده اند و داریم وارد فاز اجرای واقعی می شویم. وزارتخانه قبلا در واحد طرح و برنامه، موضوع رسیدگی به معادن کوچک مقیاس را داشتند و بخشی را به شرکت تهیه و تولید محول کرده بودند. طی سال اول کار حدود ۷۰ درصد پیشرفت داشتیم.

برای تعدای از معادن، روش خرید سلف انجام شده و ما جلوتر از برنامه کاری خود هستیم. با هم افزایی میان بخش خصوصی، تشکل های تخصصی، حمایت ایمیدرو و وزارتخانه جمع بندی صورت گرفت. هدف اصلی این موضوع، توسعه اشتغال پایدار است که این موضوع می تواند به شدت در مناطق محروم کمک کند و بتوانیم مردم بومی را در این طرح به کار گیریم.

روش تامین مالی چگونه است و اینکه آیا صندوق بیمه سرمایه گذاری فعالیت های معدنی هم در این طرح کمک می کند؟

عظیمی: شرکت های مختلفی برای سرمایه گذاری اعلام کرده اند.

بهرامن: صندوق بیمه سرمایه گذاری فعالیت های معدنی در کنار تفاهم نامه انجام شده برای افرادی که کار را شروع کرده اند در جهت تامین نقدینگی و صدور بیمه نامه ها حضور یافته است.

کریم نژاد: مشکلات معادن کوچک شامل دانش فنی و مهندسی (اکتشاف، استخراج و فرآوری)، آموزش تخصصی ایمنی و فنی، تامین زیرساخت ها، تامین منابع مالی (از سه طریق شامل صندوق بیمه معدنی، سرمایه گذاری معادنی که تفاهم نامه منعقد کرده اند و تضمین خرید) و غیره است.

توجه به توسعه محلی؛‌ تمرکززدایی

اکبریان: ما در کشور توسعه محلی و صنعتی داریم. توسعه صنعتی در کشورهای دنیا می گوید فولاد بزرگ، معدن بزرگ و در نتیجه، به دنبال معدن کوچک و کارخانه های کوچک نروید، متمرکز باشید و در شهرک های صنعتی باشید. اما در کشور مفهوم توسعه محلی را داریم. متاسفانه توسعه محلی و توسعه صنعتی در یک راستا نبوده و همگرا نبوده اند. کارخانه احداث کرده اند زیرساخت نبوده ضرر کرده اند. کارخانه ها را در اصفهان متمرکز کرده اند، اصفهان یک شهر بسیار بزرگ شده اما برخی از استان ها کوچکترین کارخانه ندارند. به همین فراخور، امکانات، جاده و زیرساخت نیست. ما دنبال هر دو نوع توسعه هستیم. امروز در کشورهایی همچون هند، چین، آمریکای جنوبی آمده اند برای صنعت در حجم کوچک واحدهایی ساخته اند. ما می توانیم این تکنولوژی ها را الگوبرداری کنیم و در راستای توسعه محلی استان هایی که محروم اند کار کنیم. خوشبختانه معادن در همه استان ها و محروم ترین استان ها که به فراخور محرومیت پربارتر هستند، قرار گرفته اند. سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، کرمان و هرمزگان جزو استان های محروم کشور و در عین حال معدنخیز هستند. اگر روی معادن کوچک و متوسط کار و احیا کنیم ولی در قالب الزامات تکنیکی روز دنیا –که از توسعه صنعتی عقب نیفتیم- نه تنها خدمت کرده ایم بلکه راه توسعه کشور را هم باز کرده ایم.

اگر قرار است از بخش خصوصی حمایت کنیم، بخش خصوصی واقعی در معادن کوچک و متوسط است. معادن و طرح های بزرگ دولتی و نیمه دولتی است. ما دارای ظرفیت های از دست رفته و راکد هستیم و داریم آنها را فعال می کنیم. این اقدام سود دارد زیرا یک بار سرمایه گذاری (اکتشاف، دارای پروانه بهره برداری و غیره) کرده ایم بدون اینکه نتیجه بگیریم. این اقدام مسیر ورود تکنولوژی ها را به کشور تسهیل می کند. موضوع دیگر هم افزایی تشکل ها و شرکت هاست. یکی از راهکارهایی که دولت می تواند از شرایط تحریم خارج کند، فعال کردن بخش خصوصی است و معتبر ترین بخش خصوصی تشکل ها هستند.

کلینیک تخصصی

ایمیدرو و شرکت تهیه و تولید بیشترین ظرفیت را دارد و باید از آن برای ایجاد نخستین کلینیک تخصصی معادن کشور استفاده شود. در ایران چنین کلینیکی نداریم و مشاوران به صورت موردی و سفارشی کار می کنند. عارضه یابی بسیار مهم است. یکی از کارهایی که انجام می دهیم عارضه یابی معادن است. به عنوان مثال، مهندس بهرامن یک عارضه را ۵۰ بار از معدنکاران کشور می شنود که به معنای این است که عارضه شماره یک کشور است و این عارضه باید به وزیر اعلام شود. موضوع عارضه یابی در معادن کوچک انجام می شود. طی این مدت که در شورا بودیم سفرهایی به خراسان، زنجان و هرمزگان داشتیم. نتایج خوبی گرفتیم و به صورت مستقیم با معدنداران صحبت کردیم. آنها به چند دسته تقسیم می شوند. بخشی از آنها توانمند هستند و می خواهند کار کنند اما با مسائلی بیرونی نظیر بروکراسی اداری، محیط زیست و … مواجه اند، بخشی از معدنکاران از مسائل درونی نظیر نداشتن تخصص و بودجه مواجه اند یا اینکه جرات سرمایه گذاری بیشتر را ندارد. ما در اینجا از نفر سوم یعنی سرمایه گذار استفاده می کنیم. به عنوان مثال شرکت های گل گهر و میدکو در اکتشاف، راه اندازی، استخراج، فرآوری و خرید محصولات همکاری می کنند.

تاکنون توافق نامه هایی امضا شده است. اما هنوز معادن با این طرح بیگانه اند و نتیجه زمانی مشخص می شود که توافق نامه ها به قرارداد و قرارداد به اجرا برسد، اعتماد شروع خواهد شد و قول می دهم که برای سال آینده، یک حرکت بسیار بزرگی روی این موضوع انجام خواهد شد که باعث تحول بخش معدن خواهد شد. یک خبر خوب در حوزه سنگ آهن، اینکه یکی از استان هایی که می خواهیم کار کنیم هرمزگان است. این استان و جنوب استان کرمان و جنوب استان فارس غنی از معادن سنگ آهن هماتیت است که هنوز استفاده خاصی از آن به عمل نیامده است. اکتشاف اینجا ناقص است. داریم کار می کنیم و نوید می دهیم که یک ظرفیت خوبی از سنگ آهن و کنسانتره هماتیت در استان هرمزگان شاهد باشیم. بخشی از نیاز طرح توسعه فولاد کشور می تواند از همین معادن تامین شود. استان کردستان نیز دارای معادن سنگ آهن مگنتیت با عیار خوب دارد ولی شرایط خاصی دارد از جمله اینکه صعب العبور است، مردم آن در کار صنعتی و سرمایه گذاری های دراز مدت نبوده اند و ادارات آن همکاری زیادی نکرده اند اما اگر در این منطقه حضور یابیم و معدنکاران فعال شوند، در آینده می تواند یکی از قطب های سنگ آهن کشور شود.

برنامه پیوستگی زنجیره

مهرداد اکبریان: برای ایجاد پیوستگی در زنجیره معدن، شرکت های گل گهر و میدکو را وارد طرح کردیم و پیام حضور این دو شرکت این بود که به یک زنجیره بزرگ تر وصل می شوند.

بهرامن: هدف تامین خوراک مواد اولیه صنعت بود. با این ذهنیت مذاکرات در بخش معدن شروع شد. اگر میدکو و گل گهر آمدند برای این بود که بتوانند مواد اولیه مورد نیاز خود را تامین کنند. اگر انجمن سنگ در این طرح حضور یافته برای این بود که در برنامه های توسعه خود که در نقشه راه پیش بینی شده بتواند حرکت کند. ما قرار است در نقشه راه حرکت کنیم و برای همین است که می گوییم ایمیدرو باید خود را در نقشه راه ببیند و در این صورت است که می تواند به اهداف خود برسد. همه بخش هایی که تفاهم نامه امضا کردند اعم از طلا، سرب و روی و غیره، بر اساس نقشه راه و تامین مواد اولیه است. وقتی ایمیدرو در این حوزه وارد شد، طرح منسجم تر شد و معتقدیم پرچم ایمیدرو باید پایدار بماند و با تفویض اختیار به شرکت تهیه و تولید، بتواند مسیر را به پیش ببرد. با این کار مجموعه معادن تجمیع می شوند. به عنوان مثال در بخش طلا در خراسان، یک تجمیع عمومی در حال رخ دادن است.

همه مواد را شامل می شود؟

بهرامن: بله همه نوع مواد معدنی که در دبیرخانه شرکت تهیه و تولید پیشنهاد شود، یک تفاهم نامه اصلی بسته می شود و یک وظیفه کار برای هر بخش تخصصی تعریف می شود. در اینجا سنگ های تزئینی و طلا آمدند و تفاهم نامه امضا شد. در واقع هر نوع معادنی که به هر دلیلی یا با ظرفیت کار نمی کنند یا فعالیت نمی کنند، امکان حضور در این طرح دارد. اینها در کنار هم یک کار اکتشافی کامل و مطالعاتی انجام دهند تا در صورت مثبت بودن نتایج، ما در قالب آن بتوانیم تامین مواد اولیه مورد نیاز هر صنعتی را در آنجا داشته باشیم.

این طرح اجرایی شده؟

بهرامن: الان زیرساخت ها آماده می شود. همزمان واگذاری ها نیز انجام می شود. اولین بازدید از سنگ آهن هماتیت هرمزگان طی روزهای گذشته انجام شد. در واقع طرح وارد مرحله اجرا شده است. در حال حاضر درخواست ها به صورت دائم به دبیرخانه شرکت تهیه و تولید می آید.

کریم نژاد: شرکت تهیه و تولید به عنوان شرکت دولتی برای تامین مواد اولیه شرکت طلای موته فراخوان داد و ۴ محدوده در فراخوان شرکت کردند. ما در حال بررسی مشکلات آنها هستیم تا آن را عملیاتی کنیم. این کار نیاز به مطالعه اکتشافی دارد و زمان بر است و ممکن است یک سال دیگر به نتیجه برسد. همچنین برخی معادن سنگ آهن که نیاز به خوراک دارند قرارداد تضمین خوراک بسته اند و بازخورد آن طی سال های آینده مشخص خواهد شد.

الان آماری وجود دارد که چه تعداد معادن فعال شده یا قرار است؟

بهرامن: کاری که انجام می شود ساختاری است یعنی برای آن استراتژی خاص دارند که این کار از حالت فردی به تصمیم سازی تبدیل می شود. انتظار نداشته باشیم بگوییم امروز ۵ مورد انجام شده است. اینجا بخش خصوصی و دولت کنار هم نشسته اند و می گویند ما باهم تفاهم کرده ایم و آمادگی داریم که این معادن را تجمیع یا توسعه دهیم برای تامین خوراک صنایع مورد نظر. الان رقم وجود ندارد اما ساختار آماده می شود تا هر کسی که (اکتشافی یا معدنی) نمی تواند کار کند یا ظرفیت پایینی دارد زمینه توسعه پیدا کند. در این زمینه طرف اکتشافاتش را کامل می کند و ما به ذخایر واقعی کشور دسترسی پیدا می کنیم.

متاسفانه تاکنون اکتشافات معادن ما کامل نبوده چرا که سیاستگذاری های ما پایه و عمق نداشته است. به عنوان مصرف کننده، معادنی که از دولت می گرفتیم، اکتشافات را به میزانی که طرح پیش می رفته، انجام می دادیم. از این رو یکی از اقدامات، سرمایه گذاری و بهینه سازی از ظرفیت های موجود در شناسایی اکتشافات منطقه ای دارد. سیاست های قبلی ما در واگذاری به معادن سیاست های بسیار سنتی بوده است. روند به این صورت بوده که معدنی بیاید طرحی بدهد و طرح خود را استخراج کند. معادن سنگ آهنی داشته ایم که مجوز ذخیره ۲۰ هزار تن گرفته ولی امروز می تواند ۲ میلیون تن داشته باشد. بنابراین باید بهسازی مجدد برای بالابردن شناسایی دقیق و رسیدن به ظرفیت واقعی برای تامین مواد اولیه انجام شود.

امروز از برنامه تولید ۵۵ میلیون تن در افق ۱۴۰۴ می گوییم اما مواد اولیه را نمی توانید داشته باشید. از کجا بیاورید؟ از خارج وارد کنید؟ یا اینکه اکتشافاتمان را کامل کنیم؟ اکتشافات را از کجا کامل کنیم؟ حداقل موجودی های فعلی که در اختیارمان هست و واگذار کرده ایم اما نتوانسته اند ظرفیت واقعی خود را کامل کنند.

چقدر معادن کشور فعال است؟

بهرامن: ۹۷ درصد معادن کشور معادن کوچک مقیاس است. این معادن دارای مالکیت خصوصی هستند.

عظیمی: از ۱۰ هزار معدن، ۴۰ درصد غیر فعال اند. ۷۵ درخواست و پرسشنامه ای که به فعالان معدن داده بودیم، اظهار کردند که نیاز به حمایت داریم و درخواست های مختلفی اعم از تسهیلات و غیره کرده بودند. مشاوران ما در حال بررسی مشکلات هستند تا تصویر درستی از مشکلات تهیه کنند.

مشاوره ها رایگان است؟

عظیمی: بله. خوشبختانه شرکت تهیه و تولید با حمایت های ایمیدرو به گونه ای عمل می کند که زیرساخت فراهم شود.

بخش خصوصی چه اطمینانی داشته باشد برای حضور در طرح

عظیمی: ما سازکارهای حقوقی را مشورت می دهیم ولی نکته مهم این است که یک خط قرمز در نظر گرفته ایم که معدن قابل خرید و فروش نیست. ما روی توانمندسازی معدندار و سرمایه گذاری در معدن طرف بدون این که اتفاقی بیفتند. یعنی اگر کارخانه ای در محدوده معدنی با حضور مشارکت بخش خصوصی انجام می شود او تضمین می کند که من ماده اولیه کارخانه را تامین می کنم و طرف مقابل می گوید محصول می دهم. حتی در اکتشافات تکمیلی که سرمایه گذار می خواهد انجام دهد می گوید آن ذخیره اکتشافی برای خودت و ذخیره جدید را کشف می کنم با هم مشارکت می کنیم.

خرید ماده معدنی

یا در بخش دیگر، بسیاری از پیمانکاران و سرویس دهندگان بخش خصوصی در بخش های عمرانی کار می کردند، الان وضعیت پروژه های عمرانی در کشور کمتر شده است و آنها به ما مراجعه می کنند و از امکانات خود (ماشین آلات) می گویند و ما این شرکت ها را به این سمت هدایت می کنیم. معدندار می گوید من پول ندارم بدهم و شرکت های پیمانکار می گویند ما بخشی از استخراج را به عنوان دستمزد بر می داریم. اگر شما بخواهید با ارز فعلی ماشین آلات نو برای بخری، به طور قطع غیر اقتصادی خواهد بود. این روش های کلینیکی است تا بررسی های فنی اقتصادی معدن را توجیه کند تا راحت تر بتواند حضور پیدا کند. این هماهنگی های بینابین را ما انجام می دهیم. ما معدندار و سرمایه گذار را در کنار هم قرار می دهیم، آنها نظرهای خود را مطرح می کنند و در راستای آن زیرساخت، چنانچه نیاز به خرید تضمینی یا پیش خرید ماده معدنی باشد، پول به معدندار داده می شود. حال سوال این است که اگر معدندار ماده معدنی استخراج نکرد چگونه پول خود را پس بگیرد؛ اینها راهکار حقوقی دارد که پیشنهاداتش داده می شود و مسئول اصلی معدندار و سرمایه گذار هستند. ما نقش کمک کننده داریم. الان این استقبال وجود دارد. در جلسه ای که در زنجان داشتیم، همه معدنداران می گفتند حاضریم با این روش مشارکت، در طرح حضور داشته باشیم.

یکی از نکته های مهمی که در اینجا مغفول ماند اینکه شرکت های بزرگ واحدهای تحقیق و توسعه بزرگ دارند که هزینه بر است و معادن کوچک ندارند و در نتیجه آینده پژوهی ضعیف تری دارند. معادن بزرگ به این معادن کمک می کنند تا تقویت شوند.

کریم نژاد: حضور تشکل های بزرگ تخصصی نظیر خانه معدن و غیره به نوعی اعتمادسازی است، ضمن اینکه در حال تدوین دستورالعمل هایی هستیم که به تایید شورای هماهنگی خواهد رسید که نحوه مشارکت به چه صورتی باشد. خرید و فروش (معادن برای ما) خط قرمز ماست و ممنوع است.

مشکلات و انتظارات شما چیست؟

بهرامن: اگر می خواهیم توسعه پیدا کنیم باید ابزارهای توسعه را داشته باشیم. هیچ توسعه ای با نیت درست نمی شود. وقتی می گوییم بخش معدن توسعه پیدا کند باید ابزارهای توسعه ای را در تمام بخش ها تعریف کنیم. اگر در قوانین و مقررات ایراد داریم، باید اصلاحات آن را انجام دهیم. ما در بخش معدن، برنامه ریزی داریم که همزمان، سازمان های موازی تصمیم گیری هایی می کنند که بخش معدن را نابود می کنند و با احساس هایی که جامعه را به سمت خود سوق می دهند. وقتی امروز بخش معدن را توسعه می دهیم فراموش نکنیم که این روند، همراه خود مسائلی را با خود دارد؛ هم خوبی هایی دارد و هم بدی هایی. هم اقتصاد را گسترش می دهد و در عین حال می تواند برخی دل نگرانی هایی را برای برخی بخش ها همچون محیط زیست، منابع طبیعی و غیره داشته باشد.

جامعه شناسی معدنی

این ذهنیت بدون شناخت جامعه شناسی معدنی امکان پذیر نیست. این موضوع در کشور مغفول است و متولی بخش معدن ما، این مسائل را درک نمی کند و ما نمی دانیم که جامعه شناسی معدنی یعنی چی؟ اگر جامعه شناسی معدنی نباشد فردی می آید مثلا می گوید معدن سونگون را تعطیل کن. معدن انفال است همان گونه که بخش های موازی از بخش خود دفاع می کنند ما هم باید قدرت دفاع قوی داشته باشد. پایه اینها استاندارد سازی است. در حالی که استانداردها در جهان تعریف شده اما در کشور ما به گونه ای تصمیم گیری هایی می شود که بخشی با نفوذ یک مجموعه را به تعطیلی می کشاند. کدام فردی پیدا می شود که با این شرایط، سرمایه گذاری بلندمدت کند؟

چرا ایمیدرو امروز نمی تواند به اهداف خود برسد؟ به خاطر فشارهایی است که برخی بخش ها به آن فشار می آورند. من نمی گویم فقط به سرمایه گذار احترام بگذاریم. ما باید تابع استانداردها باشیم تا سرمایه با خیال راحت ورود پیدا کند.

استانداردها در ایران تعریف شده است؟

بهرامن: در ایران یکسری بخش ها را فقط ایمیدرو به عنوان سازمان توسعه ای دارد. نقشه راه دارد و می گوید توسعه را باید دنبال کنی. تشکل ها کار خود را شروع کرده اند. همانطور که می گوییم زیرساخت ها را انجام دهیم، زیرساخت تنها جاده نیست، بلکه مسائل، مبانی و ابزارها هم هست. وقتی امروز تکنولوژی استفاده از مبانی زیست محیطی را در دنیا باید ببینیم ایمیدرو می تواند یک سازمان را در کنار خود تعریف کند و من براساس این، استانداردهای دنیا را می آورم و با سازمان محیط زیست مسائل را دنبال می کنم که در آن مسائل ملی یعنی حفظ محیط زیست و حفظ سرمایه ملی کشور در آن مستتر است؛ همان کاری که در کانادا، استرالیا، آفریقا و غیر انجام می شود.

کرباسیان سال گذشته یک مشاور بین المللی استرالیایی گرفت و حتی به سازمان محیط زیست گفت انتخاب مشاور با شما ما هزینه آن را پرداخت می کنیم و برای بهره برداری معدن استاندراد تعریف کند و ما طبق آن پیش رویم.

بهرامن: ما پیشنهاد شفافی به آقای کلانتری داده ایم. خوشبختانه امروز در سازمان حفاظت محیط زیست، اراده برای استاندارد سازی وجود دارد و این جای خوشحالی دارد. ما این حرکت را شروع کرده ایم اما این کار، سرمایه گذاری بزرگی نیاز دارد. اما توانمندی ما در تشکل های محدود است.

باید با حضور تشکل ها، وزارتخانه، سازمان محیط زیست و محوریت ایمیدرو، استاندارد سازی شود.

بهرامن: در درازمدت، برنامه ریزی را شروع کرده ایم. اما نگرانی ما این است اگر به موقع تعریف شفاف برای فعالیت های دو طرف در کشور صورت نگیرد، فعال سازی و تجمیع معادن کوچک با مشکلات خاص خود مواجه خواهد شد. در نتیجه باید سریع تر تفاهم نامه ای با سازمان محیط زیست و منابع طبیعی منعقد کنیم.

علاوه براین، برای نوسازی معادن، ماشین آلات نیاز داریم. نقش ایمیدرو برای تامین ماشین آلات مهم است. برای بزرگ شدن معادن کوچک، نیاز به نقدینگی هست که یکی از راهکارهای آن، افزایش سرمایه صندوق بیمه سرمایه گذاری فعالیت های معدنی به ۵۰۰ میلیارد تومان است.

کریم نژاد: لازم است تشکر کنم از اصحاب رسانه، خانه معدن، انجمن های تخصصی، کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق ایران و شرکت های بزرگ صنعتی و معدنی که در پیشبرد این طرح ما را یاری کردند.