اما و اگرهای مسکن اجتماعی
*ایرج رهبر/ کارشناس مسکن
طرح مسکن اجتماعی یکی از برنامههای دولت یازدهم برای جایگزین شدن با طرح مسکن مهر به دلیل اشکالاتش بود. این طرح به دو حالت خرید مسکن و مسکن استیجاری اجرا میشود. در این طرح به کسانی که قصد خرید مسکن داشته باشند تسهیلات مناسب ارائه میدهند و به سازندگانی که مالک زمین هستند هم تسهیلات خاصی ارائه میشود که به صورت استیجاری مسکن بسازند. در واقع مسکن اجتماعی به دو شکل مالکیتی و استیجاری اجرا میشود. این طرح زیر نظر بنیاد مسکن انقلاب اسلامی عملی میشود. بنیاد مسکن روی تعرفه اجارهها هم نظارت خواهد کرد .طرحهای مسکن قبل از این چندان موفقیتی به دست نیاوردند. نظارت بر این طرح و راهکارهای اجرایی درست میتواند به موفقیت این طرح منجر شود. طرح مسکن اجتماعی بر سه اصل نهادسازی و ایجاد سیاست پایدار، استفاده از ظرفیتهای نهادهای مردم نهاد، خیرین و بخش خصوصی در ساخت و اداره مسکن برای گروههای کم درآمد و حداقل کردن دخالت دولت در ساخت مسکن برای این گروهها استوار است. در مدل مسکن حمایتی یعنی کمک به ساخت و خرید مسکن ملکی و کمک بلاعوض، بانک مرکزی موظف شد نسبت به تعیین بانک عامل برای تامین تسهیلات در سقف مبلغ اعلامی اقدام کند. استفاده از این تسهیلات برای خرید بناهای تا عمر ۲۰ سال بلامانع است. طرح مسکن مهر با اجاره زمین به مدت ۹۹ سال از وضع استیجاری خارج شده بود. بخشی از برنامه مسکن مهر بدون در نظر گرفتن مبانی مهم عرضه مسکن از جمله تعداد مورد نیاز، متراژ مورد تقاضا و نیازسنجی بر اساس پراکندگیهای جغرافیایی و طبقاتی بوده است. واگذاری مسکن مهر هم به چهار شرط مشخص وابسته بود. مثل متاهل بودن و استفاده نکردن از تسهیلات دولتی و … . در مسکن اجتماعی کمک به ساخت مسکن استیجاری، پرداخت کمک هزینه اجاره و وام قرض الحسنه ودیعه مسکن مورد توجه قرار گرفته و شامل اشخاص حقیقی و حقوقی خواهد شد که دارای زمین بوده و تمایل به احداث واحدهای مسکونی استیجاری با نرخ اجاره ترجیحی و در قالب توافق با بنیاد مسکن انقلاب اسلامی داشته و به ازای هر واحد استیجاری تا دو برابر سقف تسهیلات اعلامی اعطا میشود. وزارت راه و شهرسازی موظف شد نسبت به تامین زمین در محدوده شهرها یا شهرهای جدید برای ساخت واحد استیجاری از طریق واگذاری به سازندگانی که تمایل به ساخت مسکن استیجاری ـ ملکی با رعایت حداقل ۴۰ درصد اجارهای دارند، اقدام کند. این اقدامات به معنای وارد شدن دولت به مقولههایی برای کمک به قشر کمدرآمد میتواند کمک کننده و حمایتگرانه باشد. نظارت دولت بر این امر مفید است، چرا که اگر دولت فقط به پرداخت تسهیلات به مردم بسنده کند با ورود افراد غیرمتخصص به بخش ساخت و ساز مواجه میشویم که منجر به ساخت ساختمانهای بیدوام و دردسرهای بعد از آن برای صاحبان ملک خواهد شد. اگر دولت بتواند به صورت گروهی و با مشارکت سازمانهای مختلف و بخش خصوصی ساختمانها را ساخته و به مردم تحویل دهد بهتر است.