راهکارهایی برای کنترل "جرائم سایبری"
با گستردگی روز به روز فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در میان مردم، بروز جرم و ناهنجاری نیز در این فضا افزایش یافته است. محققان کشور برای غلبه بر چنین ناملایماتی، موضوع را مورد موشکافی قرار داده و راهکارهایی ارائه کرده‌اند.
به گزارش آرمان اقتصادی، امروزه با پا گذاشتن در هزاره سوم میلادی، فناوری‌های نوین مطالعات و ارتباطات به نحو شگفت‌آوری وارد ساختار زندگی انسان‌ها شده است که تجلی آن فضای تبادل اطلاعات یا فضای سایبر است. ایجاد فضای مجازی برای زندگی بشر، شکل جدیدی از روابط اجتماعی، تجارت و دوستی به وجود آورده است. به‌طوری‌که در گذشته بسیاری از تجار و افراد به‌منظور ارسال یک پیش فاکتور ساده مجبور به ارسال آن از طریق پست و یا فکس بودند، اما در حال حاضر به مدد اینترنت و پست الکترونیک قادر به انجام مراودات خود در چند ثانیه هستند و می‌توان ادعا کرد هم‌اکنون بخش اعظم مراودات مالی و تجاری از طریق اینترنت صورت می‌پذیرد.
از سوی دیگر به اعتقاد محققان، با در دسترس قرار گرفتن ابزارهایی چون وب‌سایت‌ها، بانکداری الکترونیک، شبکه‌های اجتماعی، بدیهی است که فضای سایبر، قابلیت‌ها و امکانات شگفت‌انگیزی به وجود آورده است. اما همانند دیگر عناصر زندگی اجتماعی، این حوزه نیز از گزند سوءاستفاده و جرم، در امان نمانده است. فضای مجازی محدود به زمان و مکان نیست و محدودیت‌های انجام جرم در محیط فیزیکی را ندارد که این امر موجب شده از بروز جرائم نوین در امان نباشد و ما در فضای سایبر با مفهوم جدیدی از جرم به نام جرم سایبری مواجه شویم. جرم سایبری مجموعه‌ای از سوءاستفاده‌ها و رفتارهای زیان باری است که از طریق رایانه و سایر فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی علیه این نوع فناوری‌ها یا در فضای فراهم‌شده توسط این فناوری‌ها، واقع می‌شود.
در این رابطه، تیمی پژوهشی از دانشگاه علوم انتظامی امین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین و دانشگاه تهران تحقیقی را انجام داده‌اند که در آن عوامل راهبردی مؤثر بر پیشگیری از جرائم سایبری مطالعه شده است.
در این پژوهش که ۱۵ تن از خبرگان پلیس فتای ناجا در آن مشارکت داشته‌اند، ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه‌ای بوده که توسط محققان ساخته و پرداخت شده است. محققان با استفاده از روشی علمی تحت عنوان «روش دلفی فازی»، در دو مرحله به جمع‌آوری اطلاعات از خبرگان مورد نظر اقدام کرده و کلیدی‌ترین آن‌ها را انتخاب کردند.
یافته‌های این پژوهش نشان داد که مهم‌ترین عوامل راهبردی مؤثر بر پیشگیری از جرائم سایبری را در ۳۱ عامل و ۷ گروه شامل عوامل فرهنگی، عوامل اجتماعی، عوامل فنی، عوامل ایجابی، عوامل سلبی، عوامل درون‌سازمانی و عوامل برون‌سازمانی می‌توان طبقه‌بندی کرد.
دراین‌باره، فخرالدین توکلی، محقق دانشگاه علوم انتظامی امین و همکارانش می‌گویند: «با توجه به نتایج پژوهش ما، فرهنگ‌سازی و تولید رسانه‌ای، آگاه‌سازی خانواده‌ها، استفاده از ابزارهای امنیتی توسط کاربران، در اختیار داشتن نیروهای متخصص و آموزش‌دیده ازجمله عوامل مؤثر و نقش‌آفرین در پیشگیری از جرائم سایبری هستند که بایستی در طراحی و انتخاب برنامه‌ریزی‌های راهبردی مناسب مورد توجه ویژه قرار گیرند».
این محققان در همین راستا پیشنهادهایی را نیز ارائه داده‌اند. به گفته آن‌ها، «پیشنهادهای زیر بر اساس عوامل راهبردی شناسایی‌شده بر پیشگیری از جرائم سایبری هستند. در بعد عوامل فرهنگی می‌بایست ظرفیت‌های رسانه و به‌خصوص شبکه‌های اجتماعی مجازی به‌منظور فرهنگ‌سازی استفاده درست از فناوری‌های نوین مورد توجه قرار گیرد و برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت برای اقشار مختلف جامعه توسط کارشناسان به‌منظور نهادینه شدن حس احترام به قانون در فعالیت‌های فضای مجازی تدوین گردد».
به گفته آن‌ها «در بعد عوامل اجتماعی نیز، لازم است نشست‌های کارشناسانه توسط متخصصان به‌منظور شناسایی ریشه‌ای علل ارتکاب جرم و ارائه تدابیر آموزشی درزمینه آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی کاربران برگزار گردد و اطلاع‌رسانی به‌صورت مستندسازی از جرائم سایبری و شناساندن مجازات‌های آن انجام پذیرد».
مجریان این پژوهش ضمن ارائه پیشنهاداتی در ابعاد مختلف ایجابی و سلبی، درون‌سازمانی و برون‌سازمانی، بر موارد ذیل نیز در خصوص مسائل فنی تأکید کرده‌اند. به گفته آن‌ها «در بعد فنی مسئله، باید در استفاده از برنامه‌های ضد ویروس و به‌روزرسانی مرتب این برنامه‌ها توسط کاربران به‌منظور آمادگی مقابله با جرائم سایبری آگاه‌سازی لازم صورت گیرد و سازمان‌های مبتنی بر فناوری مطالعات به‌منظور پیشگیری از جرائم سایبری به نرم‌افزارها و تجهیزات قدرتمند در این زمینه مجهز گردند».
این یافته‌های علمی پژوهشی که بدون شک در ارتقای سطح آگاهی مردم و مسئولان از ابعاد مختلف برخورد با جرم‌های سایبری نقش دارند، در فصل‌نامه «انتظام اجتماعی» وابسته به دانشکده علوم و فنون انتظامی و معاونت پژوهش نیروی انتظامی منتشر شده‌اند.
انتهای پیام
