كشاورزی و دامپروری

«معجزه آبخیزداری» | حکایت معاون آموزش جهاد سازندگی از چگونگی تبدیل تهدید سیل به فرصت آبادانی

وسعت ۱۴ میلیون هکتاری اراضی مستعد آبخوانداری و پخش سیلاب، حکایت از یک امکان عظیم بالقوه برای تبدیل تهدید سیل به فرصت آبادانی و سرسبزی ایران دارد.

به گزارش پایگاه خبری آرمان اقتصادی«پرونده معجزه آبخیزداری»؛ موضوع آبخوانداری یا پخش سیلاب از مسائل مهم در حوزه منابع طبیعی، محیط زیست و کشاورزی است که می تواند نقش مهم و بسزایی، در جهش و پشتیبانی از تولید و تاب آوری سرزمین از مخاطرات طبیعی داشته باشد. با توجه به تدوین قانون برنامه توسعه هفتم در سال جاری و ضرورت توجه جدی به این مساله در این قانون، نظر مخاطبان را به یادداشتی از محمد تقی امانپور «عضو هیئت موسس جهادسازندگی، معاون آموزش جهاد سازندگی در دهه ۷۰ و مدیرفعلی کانون جهادگران جهاد سازندگی» و مدیر جهادی که عمر خود را برای ترویج آبخیزداری و آبخوانداری در کشور صرف کرده و طرح های بزرگ آبخوانداری کشور مرهون زحمات این مدیر جهادگر است، جلب می نماییم:

 امروزه خارج شدن بخش عمده ­ای از نزولات ۴۰۰ میلیارد متر مکعبی کشور و استحصال کمتر از ۱۳۰ میلیارد متر مکعب آب در سال، وجود سیل­های مخرب، فرسایش بی ­رویه و بسیار دور از انتظار خاک، شوری تدریجی و کاهش دائمی سطح سفره­ های آب زیرزمینی، خشک شدن تدریجی قنوات و چشمه­ ها، افزایش دائمی بیابان­ها همگی پدیده­ های هشدار دهنده و بسیار خطرناکی هستند که حضور آنها در کنار زندگی روزمره ما حالتی عادی و معمول به خود گرفته و هر روز غفلت ما نسبت به آن بیشتر می­ شود. در برخورد انفعالی با حوادث مذکور اقداماتی کم و بیش صورت می­ گیرد اما تا حدی این جریان­های چاره­ جویانه، گذری، ناپایدار و کم­ اثر هستند؛ زیرا نه بر اساس یک راه­ حلی جدی، عمیق و درازمدت، بلکه بر اساس نگرانی ­های زودگذر پیگیری و اقدام می­ گردد.

همچنین بخوانید

قابل توجه است که حجم ریالی خسارات سالیانه سیل به کلیه زیربخش­های زیربنایی، تولیدی و خدماتی بالغ بر هزاران میلیارد تومان و پرداخت جبرانی خسارات به مردم و دستگاه­ها از محل بودجه دولتی به نسبت خسارات، بسیار اندک است. اگر به حوادث مذکور پدیده­ های جوی دیگر همچون پرشدن بیش از حد استاندارد حجم مخازن پشت سدها را که عاملی منفی و غیراقتصادی در برآورد هزینه ساخت سدها محسوب می­ گردد (و سالیانه بخش مهمی از حجم مفید سدها را که با هزینه­ های گزاف احداث شده­اند از دسترس خارج می­کند) اضافه کنیم ملاحظه می­ شود ابعاد فاجعه بیش از آن چیزی است که اکنون در دایره توجه ما قرار گرفته است.

(اما راهکار چیست؟) انسان در طول هزاران سال همواره تلاش نموده تا سیستم­های آبگیر مناسبی که از مزیت­های قابل قبولی در توسعه پایدار کشاورزی و استقرار تمدن­ها برخورد باشد، برای بهره­ برداری از نزولات و باران طراحی کند. امروزه احداث سدهای بزرگ و کوچک از متداول­ترین سیستم­های سطوح آبگیر باران است که علاوه بر هزینه گزاف احداث، هر روز مشکلات جدی­ تری را از خود نشان می­ دهند. عدم اجرای فعالیت­های آبخیزداری در حوزه­ های آبخیز سد و پرشدن مخازن آنها، بیابانی شدن تدریجی اراضی زیردست سدها که قبل از احداث سدها سفره­ های آبی آنها به طور طبیعی تغذیه می­ گردید، ایجاد تغییرات زمین شناسی در محدوده احداث سدها و بسیاری مشکلات دیگر توجه دانشمندان را به اندیشه و تدبیری نوین معطوف نموده است. اگر چه بحث جایگزینی سد سازی مطرح نیست، اما توجه و مطالعه و تحقیق پیرامون سیستم­های سطوح آبگیر جدید ما را قادر می­ سازد که روش­های مکمل و مناسب دیگری را به گونه­ ای به کار گیریم که با منابع محدود موجود بتوانیم ضمن کاهش یا از بین بردن آثار مخرب، حجم بیشتری از آب را در فلات خشک ایران در اختیار بگیریم که آبخوانداری و پخش سیلاب از گونه این روش ها است.

از برجسته ترین نمونه های آبخوانداری و پخش سیلاب در کشور، گربایگان فسا است؛ پدیده­ شگفتی که در تجدید حیات در بیابان گربایگان در طول سالیان گذشته پس از پخش سیلاب در آبخوان بالادست گذشته تکمیل و بهبود یافته و به شکوفایی رسیده است، آبخوان­ها را به عنوان یکی از باارزش­ترین سطوح آبگیر باران که ودیعه­ های الهی برای ما در فلات خشک ایران هستند، معرفی نموده است. با اجرای این اندیشه و ابتکار در حال حاضر، دشت گرم و سوزان گربایگان به مرتعی مشجر و جنگلی انبوه در وسعت ۱۳۶۵ هکتار تبدیل گردیده که در آن در طول ۱۰ سال به علت پر آب شدن آبخوان تعداد چاه‌­های آب از ۱۶ حلقه به ۱۱۰ حلقه و وسعت اراضی کشاورزی دایر به ۱۵۰۰ هکتار افزایش یافته و امکان­پذیری مهاجرت معکوس روستاییان میسر گشته و سرزمینی به نام بهشت کوثر پدید آمده است.

از این رو در وضعیت کنونی نه تنها وسعت ۱۴ میلیون هکتاری آبخوان­های شناسایی شده حکایت از یک امکان عظیم بالقوه را مطرح ساخته بلکه هزینه­ های اندک پخش سیلاب در آبخوان، امکان کنترل سیل و سرسبزی سرزمین با ایجاد عرصه ­های جنگلی انبوه و مراتع مشجر را فراهم نموده است ؛ زیرا که آبخوان به عنوان یک سدزیرزمینی و کم­ هزینه و بدون رسوب گیری که مدت­های طولانی قابل استفاده است مطرح می باشد. بنابراین با توجه به اینکه کنترل نزولات آسمانی با استفاده از روش­های علمی و تحقیقی از راهکارهای رسیدن به پیشرفت و تحول در هر کشوری محسوب می­شود، باید با حداکثر تلاش و دقت مهار و در راه توسعه و آبادانی کشورمان به کار گرفته شود و چگونگی بهره ­برداری تمام و کمال از قطره قطره نزولات آسمانی به صورت علمی باید مدنظر نظام علمی و آموزشی و پژوهشی باشد.

از همین پرونده توئیتر آرمان اقتصادی را دنبال کنید:

انتهای پیام/

 

منبع

تسنیم

همچنین بخوانید

دکمه بازگشت به بالا