چک صیادی نوعی جدید از چک بانکی در ایران است که بر اساس قانون جدید صدور چک و تحت نظارت بانک مرکزی وارد سیستم بانکی شده است. هدف آن افزایش شفافیت، کاهش چکهای برگشتی و بهبود اعتماد در معاملات است.
در ادامه همه چیز درباره چک صیادی بررسی میشود: مشخصات، ثبت، انتقال، مزایا، محدودیتها، چگونگی استفاده و نکات مهم.
چک صیادی بر اساس قانون جدید صدور چک وضع شده است. از حدود سال ۱۳۹۶ سامانهی صدور یکپارچه دسته چک (صیاد) راهاندازی شد تا روند صدور، ثبت و رسیدگی به چکها بهتر و امنتر شود. در این سیستم:
صدور دسته چک باید از طریق سامانه صیاد باشد و شعب بهتنهایی اختیار صدور مستقل ندارند.
* هر برگه چک دارای شناسهی یکتا ۱۶ رقمی است که در سامانه قابل استعلام است.
* عملیاتهایی مانند ثبت صدور، انتقال، تأیید و استعلام آن از طریق سامانه صیاد انجام میگیرد.
چک صیادی در مقابل چکهای قدیمی (به اصطلاح چک کرمرنگ یا سفید) طراحی شده است تا مشکلاتی مانند صدور بیضابطه چک بی محل، تعداد زیاد چک برگشتی و عدم امکان رصد عملیات چک رفع شود.
مشخصات ظاهری و ساختاری چک
رنگ: ترکیبی از بنفش و صورتی (رنگ متمایز نسبت به چکهای قدیمی)
شناسه صیادی | عدد ۱۶ رقمی یکتا در بالای برگ چک
بارکد | بارکد اسکنشدنی شامل اطلاعات چک
عبارت هشدار | عبارتی مانند «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است» در پایین چک
ابعاد و کاغذ | ابعاد استاندارد (مثلاً حدود ۱۷۰ × ۸۵ میلیمتر) و استفاده از کاغذ امنیتی (واترمارک)
این مشخصات کمک میکنند چک صیادی قابل تشخیص باشد و ریسک جعل کاهش یابد. اگر چکی به شما داده شده راحت ترین راه برای جعلی نبودن آن ثبت آنی توسط امضا کننده در سامانه صیادی است. از دارنده چک بخواهید تا در همان لحظه چک را به نام شما در سامانه ثبت کند و شما در سامانه دریافت چک را تایید کنید.
ثبت، انتقال و تأیید چک صیادی
برای اینکه چک صیادی بهطور معتبر عمل کند، باید طی مراحلی پیموده شود این مراحل را در زیر بصورت کامل برایتان شرح داده ایم.
۱- ثبت صدور چک
بعد از صادرکردن چک، صادرکننده باید آن را در سامانه صیاد ثبت کند. هر بانک دارای سامانه صیادی خود مب باشد. البته این کار از طریق اپلیکیشن های واسط مانند آپ نیز قابل انجام است. در فرم ثبت باید اطلاعاتی مانند:
شناسه صیادی
* مبلغ
* تاریخ سررسید
* اطلاعات گیرنده (نام، کد ملی)
* سایر مشخصات چک
وارد شود. اگر چک ثبت نشود، در فرآیند بانکی برای نقد کردن آن دچار مشکل خواهید شد. چرا که چک بدون ثبت شدن در سامانه صیاد یک کاغذ بی ارزش بوده و هیچ اعتباری ندارد.
انتقال چک
در گذشته ممکن بود چک در وجه حامل(دارنده و آوردنده آن به بانک) صادر شود؛ اما در سیستم صیادی همچین چیزی ممکن نیست. چک به نام هرکسی باشد باید در صورت تمایل به فرد بعدی آن را انتقال داده و فرد ثالث نیز دریافت آن را تایید کند. به همین دلیل اگر چکی بیرون و نزد کسی دارید با مراجعه به بانک و دادن شماره چک می توانید بفهمید که الان چک شما دست چه کسی است. در هر حال برای انتقال چک به نام شخص دیگر باید مراجل زیر را از طریق سامانه صیاد طی کنید.
چک باید در وجه شخص مشخص صادر شود (نمیتواند حامل باشد).
* اگر بخواهند چک به شخص دیگری منتقل شود، انتقالدهنده باید انتقال را در سامانه صیاد ثبت کند.
* گیرندهی جدید باید انتقال را تأیید کند تا انتقال کامل شود.
* اگر گیرنده انتقال را تأیید نکند، چک فاقد اعتبار برای او خواهد بود.
تأیید چک
بعد از ثبت صدور و انتقال، گیرنده باید ورود کد و تأیید کند که اطلاعات چک با برگهی فیزیکی مطابقت دارد. این تأیید را میتوان از طریق اپلیکیشن بانکی یا سامانه صیاد انجام داد.
استعلام وضعیت چک
با استفاده از شناسه صیادی چک، هرکس میتواند وضعیت چک (مثلاً ثبت شده یا نشده، انتقال یافته یا نه) را استعلام بگیرد. این امکان موجب میشود تا دریافتکننده بداند آیا چک قابل اعتماد است.
کارسازی و وصول
اگر فرآیند ثبت و تأیید به درستی انجام شده باشد، چک میتواند نقد یا وصول شود. اگر صادرکننده وجه نداشته باشد، امکان اقدامات قانونی (اجرای مستقیم، شکایت حقوقی یا کیفری) وجود دارد.
مزایا و معایب چک صیاد
مزایا
امنیت بیشتر در معاملات و کاهش جعل
* امکان استعلام صادرکننده و کاهش ریسک چک برگشتی
* ثبت دقیق تمامی مراحل صدور، انتقال و تأیید در سامانه
* ممنوعیت صدور چک در وجه حامل، که سوءاستفاده را سختتر میکند
* امکان اجرای مستقیم چک بدون نیاز به دادرسی کامل (در شرایط قانون جدید)
* افزایش اعتماد در معاملات بزرگ چکی
معایب و محدودیتها
اگر ثبت در سامانه بدرستی انجام نشود، چک فاقد اعتبار خواهد بود
* فرآیند انتقال و تأیید ممکن است برای افراد ناآشنا کمی پیچیده باشد
* اگر اطلاعات برگه چک و ثبت سامانه مغایرت داشته باشد، اعتراض پیش میآید
* برای کسانی که سابقه چک برگشتی دارند، ممکن است محدودیت در دریافت دسته چک صیادی وجود داشته باشد
* الزام به استفاده از شناسه صیادی و محدودیت صدور چک در وجه حامل ممکن است برای برخی معاملات سنتی چالشساز باشد
شرایط صدور دسته چک صیادی
برای دریافت دسته چک صیادی، متقاضی باید شرایطی را احراز کند (بسته به بانک ممکن است جزئیات کمی متفاوت باشد). این شرایط ممکن است شامل موارد زیر باشد:
داشتن حساب جاری فعال با سابقه معقول
* نداشتن سابقه زیاد چک برگشتی یا بدهی معوق
* احراز هویت کامل و ارائه مدارک هویتی
* گواهی محل سکونت یا مدارک مربوط
* در برخی بانکها، داشتن حساب سپرده یا معیارهای مالی دیگر
* استفاده از سامانه صیاد برای درخواست و ثبت صدور
اگر وضعیت اعتباری متقاضی مناسب باشد، بانک پس از بررسی و تأیید، دسته چک را صادر میکند.
نکات مهم در نگارش و استفاده از چک صیادی
برای اینکه چک صیادی در زمان نقد کردن و یا نقل و انتقال چک به دیگری دچار مشکل نشود، نکات زیر را رعایت کن:
از خودکار روان استفاده کن، خطخوردگی نداشته باش
* اطلاعات چک (مبلغ، تاریخ، نام گیرنده) را دقیق و بدون اشتباه وارد کن
* اسامی به حروف و اعداد با هم بنویس
* امضا باید دقیقاً مطابق امضای بانکی باشد
* اگر تصمیم به انتقال چک داری، مراحل ثبت و تأیید را دقیق طی کن
* قبل از قبول چک، استعلام آن را با شناسه صیادی بگیر
* از دریافت چکهایی که ثبت نشده یا تأیید نشدهاند خودداری کن
* اگر اطلاعات روی برگه چک با ثبت سامانه مغایرت داشت، از پذیرش آن خود داری کن
جدول مقایسه چک صیادی و چک سنتی
| ویژگی | چک سنتی (قدیم) | چک صیادی |
|---|---|---|
| صدور دسته چک | شعب بانکها با اختیار محلی | فقط از طریق سامانه صیاد |
| امکان وجه حامل | بله | خیر – باید به نام شخص مشخص صادر شود |
| شناسه یکتا | ندارد | دارد (۱۶ رقمی) |
| ثبت در سامانه | اختیاری یا وجود نداشت | الزامی است |
| انتقال | با پشتنویسی ساده | ثبت و تأیید در سامانه صیاد |
| امکان استعلام | نداشت یا محدود | امکان استعلام وضعیت با شناسه |
| ریسک جعل | بیشتر | کمتر به دلیل سازوکار امنیتی |
| اجرای مستقیم | محدودتر | امکان اجرای سریعتر در شرایط خاص |
سؤالات متداول درباره چک صیادی
- آیا چک صیادی الزاماً باید در سامانه ثبت شود؟
بله؛ اگر چک ثبت نشود، طبق قانون جدید قابل وصول و کارسازی نخواهد بود. - آیا امکان صدور چک در وجه حامل وجود دارد؟
خیر؛ چک صیادی باید در وجه شخص معین صادر شود. - انتقال چک صیادی چگونه انجام میشود؟
انتقالدهنده باید در سامانه صیاد انتقال را ثبت کند و گیرنده آن را تأیید کند تا معتبر باشد. - چگونه میتوان وضعیت یک چک صیادی را استعلام گرفت؟
با استفاده از شناسه ۱۶ رقمی صیادی از طریق اپلیکیشن بانکی یا سامانه صیاد. - اگر چک صیادی برگشت بخورد چه میشود؟
دارنده میتواند از طریق اجرای مستقیم یا شکایت حقوقی و کیفری اقدام کند. - در صورت مغایرت اطلاعات ثبتشده با برگه چک چه باید کرد؟
بهتر است چک پذیرفته نشود و درخواست اصلاح یا ثبت مجدد از صادرکننده بخواهید. - شرایط دریافت دسته چک صیادی چیست؟
نداشتن سابقه چک برگشتی، داشتن حساب جاری فعال، و احراز هویت کامل از شروط اصلی است. - آیا امکان استفاده از چک صیادی بهعنوان ضمانت وجود دارد؟
بله؛ چک صیادی میتواند بهعنوان ضمانت قراردادها یا وامها استفاده شود. - مهلت قانونی وصول چک صیادی چقدر است؟
طبق قانون، تا سه سال از تاریخ سررسید میتوان برای وصول آن اقدام کرد. - آیا امکان صدور دسته چک برای افراد بدهکار وجود دارد؟
خیر؛ در صورت داشتن بدهی یا چک برگشتی، دسته چک جدید صادر نمیشود.
