ایران با وجود روابط نزدیک سیاسی با عمان، تنها ۲.۳ میلیارد دلار مبادله دارد؛ در حالی‌که ظرفیت تجارت دو کشور تا ۳۰ میلیارد دلار قابل افزایش است.
به گزارش پایگاه خبری آرمان اقتصادی، عمان یکی از کشورهای با ثبات و همسایه جنوبی ایران است که طی سال‌های گذشته روابط سیاسی نزدیکی با ما داشته است. این کشور به دلیل موقعیت راهبردی در دهانه اقیانوس هند و مجاورت با بازارهای شرق آفریقا، می‌تواند به عنوان دروازه ورود کالاهای ایرانی به قاره آفریقا و کشورهای حوزه خلیج فارس عمل کند.
با وجود این ظرفیت‌ها، حجم مبادلات تجاری ایران و عمان در حال حاضر ۲.۳ میلیارد دلار برآورد می‌شود؛ رقمی که با توجه به توان تولیدی و صادراتی ایران و نیازهای متنوع بازار عمان، می‌تواند تا ۲۰ یا حتی ۳۰ میلیارد دلار افزایش یابد. تحقق این هدف، مستلزم عبور از شیوه‌های سنتی در تجارت خارجی، آنالیز هوشمند برای شناخت دقیق‌تر فعالان اقتصادی از ساختار و نیازهای بازار عمان، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و رفع برخی موانع اداری، بانکی و تعرفه‌ای میان دو کشور است.
در همین خصوص با جمال رازقی جهرمی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عمان و سیدطه حسین مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند گفتگو کردیم.
جمال رازقی جهرمی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عمان با بیان اینکه روابط تجاری میان دو کشور طی چند سال اخیر روند افزایشی داشته است، گفت: صادرات ایران به عمان در سال مالی ۱۴۰۳ (مارس ۲۰۲۴ تا مارس ۲۰۲۵) به حدود ۲ میلیارد و ۳۳۳ میلیون دلار رسید که نسبت به سال ۱۴۰۲ رشد حدود ۱۵ درصدی داشت.
رازقی جهرمی درباره حجم مبادلات فروردین تا مرداد امسال هم اعلام کرد: طی این پنج ماه، حجم مبادلات تجاری دو کشور به یک میلیارد و ۱۵۳ میلیون دلار رسید که ۷۸۰ میلیون دلار صادرات غیرنفتی ایران به عمان و ۳۷۳ میلیون دلار واردات از این کشور بوده است.
امکان افزایش ۱۰ تا ۱۵ برابری مبادلات تجاری
رئیس اتاق مشترک ایران و عمان در خصوص ظرفیت‌های تجاری میان دو کشور گفت: مقامات رسمی کشور گفته‌اند که حجم تجارت بین ایران و عمان می‌تواند به ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار برسد. این یعنی میزان مبادلات تجاری می‌تواند به ۱۰ تا ۱۵ برابر میزان فعلی برسد. البته رسیدن به این عدد، مستلزم رفع موانع زیرساختی، بانکی، لجستیکی، تسهیلات و بازارسازی است و اگر این موانع برطرف شود، رشد معنادار خواهد بود.
رازقی جهرمی تصریح کرد: بنابراین می‌توان گفت که صادرات ایران به عمان مشروط به تحقق سیاست‌های حمایتی می‌تواند از سطح دو میلیارد دلاری کنونی، در افق میان‐مدت (مثلاً ۳‐۵ سال) به پنج تا ۱۰ میلیارد دلار برسد و در چشم‌انداز بلندتر، امکان جهش به ۱۵ تا ۳۰ میلیارد دلار وجود دارد.
وی در پاسخ به اینکه عمده کالاها و خدماتی که بین دو کشور مبادله می‌شود، چیست، توضیح داد: صادرات ایران به عمان عمدتاً شامل محصولات کشاورزی، فلزات نیمه تمام، محصولات فلزی، محصولات پتروشیمی و نفتی، محصولات غذایی و مواد خام کشاورزی و محصولات ساختمانی است. واردات ایران از عمان نیز شامل کالاهایی چون محصولات کشاورزی مانند ذرت، کنجاله، روغن آفتابگردان و محصولات معدنی و صنعتی بوده است.
عمان می‌تواند دروازه ورود به بازار منطقه و آفریقا باشد
رئیس اتاق مشترک ایران و عمان در پاسخ به اینکه چه ظرفیت‌های بالقوه‌ای در زمینه صادرات و واردات میان ایران و عمان وجود دارد که هنوز بهره‌برداری نشده است، هم گفت: بازار محصولات لبنی و فرآورده‌های لبنی ایران در عمان نسبت به ظرفیت موجود بسیار کوچک است. مثلاً صادرات ایران به عمان از این گروه طی سال ۲۰۲۳ حدود پنج میلیون دلار بوده است. امکان استفاده از عمان به عنوان «دروازه» برای صادرات به بازارهای منطقه و آفریقا هم مطرح شده است. سرمایه‌گذاری مشترک صنعتی، صندوق سرمایه‌گذاری مشترک و ایجاد زنجیره تأمین مشترک صنعت و کشاورزی نیز از ظرفیت‌های مطرح شده است.
تجار ایرانی به اندازه کافی از بازار عمان شناخت ندارند
وی در خصوص مهمترین چالش‌هایی که فعالان اقتصادی ایرانی در تعامل با عمان با آن مواجه‌اند، توضیح داد: رقابت بالا با کشورهای منطقه و نبود سهم قابل توجه ایران در برخی بخش‌ها، عدم آشنایی کافی تجار ایرانی با بازار عمان، استانداردها، نوع بسته‌بندی، بازاریابی تخصصی و قراردادها از عمده موانع در مسیر تجارت دو کشور است. مشکلات بانکی از جمله در خدمات، تضمین‌ها و انتقال ارز هم بین دو کشور وجود دارد. زیرساخت‌های حمل و نقل و لجستیک، کانتینر سرد، خطوط مستقیم حمل و نقل نیز با کمبود مواجه است.
رازقی جهرمی اظهار کرد: اگر محدودیت‌های بانکی وجود نداشت؛ بدون شک حجم مبادلات بسیار فراتر می‌رفت. در حوزه گمرکی نیز مشکلاتی در استانداردها، بسته‌بندی و الزامات بهداشتی مطرح شده است.
رئیس اتاق مشترک ایران و عمان درباره بخش‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری ایرانیان در عمان هم گفت: بخش صنعت و تولید مشترک مانند صنایع لبنی و غذایی که ایران در آن مزیت دارد، بخش لجستیک و ترانزیت و استفاده از عمان به عنوان مسیر ترانزیتی، بخش کشاورزی و تأمین امنیت غذایی عمان که موقعیت خوبی برای صادرکنندگان ایرانی دارد و حوزه انرژی، معدن و فناوری‌های نوین می‌تواند از حوزه‌های جذاب عمان برای سرمایه‌گذاران ایرانی باشد.
سهم ایران از بازار لبنیات عمان به شدت قابل افزایش است
وی درباره میزان حضور ایران در بازار لبنیات عمان اظهار کرد: ایران در صنعت لبنی دارای مزیت است و صادرات لبنی ایران به بیش از ۳۰ کشور رسیده است. بنابراین سهم ایران در این بازار به شدت قابل افزایش است. اگر ایران بتواند استانداردها، بسته‌بندی، توزیع و بازاریابی را بهبود دهد؛ بازار عمان برای لبنیات ایرانی می‌تواند چشمگیر شود. اما صادرات ایران در گروه «لبنیات، تخم‌مرغ، عسل» به عمان هنوز بسیار پایین است و حدود پنج میلیون دلار در سال ۲۰۲۳ برآورد می‌شود.
امضای ۱۸ تفاهم‌نامه برای تسهیل تجارت میان ایران و عمان
وی در ادامه با اشاره به توافقات میان ایران و عمان برای تسهیل مبادلات میان دو کشور، گفت: در جلسه مشترک اقتصادی میان ایران و عمان ۱۸ تفاهم‌نامه در زمینه‌های مختلف امضا شده است. همچنین مذاکرات برای ایجاد بانک مشترک و تسهیل ترانزیت از بنادر جاسک و چابهار به عمان در حال انجام است. هدف‌گذاری مشترک برای رسیدن به ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار تجارت نیز بیان شده است.
رئیس اتاق مشترک ایران و عمان خاطرنشان کرد: اقداماتی چون تسهیل مقررات بانکی، ایجاد تضمین‌های بانکی و کانال‌های مالی مشترک با عمان، ارتقا کیفیت، بسته‌بندی و استانداردهای صادراتی ایران برای سازگاری با بازار عمان، توسعه حمل و نقل و زنجیره تأمین، بازاریابی هدفمند، حضور در عمان با استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال، آموزش تجار ایرانی برای بازار عمان و استفاده از مزیت‌های ایران مثل قیمت، کیفیت و نزدیکی جغرافیایی برای ورود به بخش‌های غذا، لبنیات و کشاورزی، می‌تواند سهم ایران از بازار عمان را افزایش دهد.
رازقی جهرمی در خصوص میزان شناخت فعالین اقتصادی ایران از بازار عمان هم گفت: ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که این شناخت هنوز ناقص است. عدم آشنایی با بازار عمان، استانداردها، بازاریابی و بسته‌بندی یکی از ضعف‌های مهم است. بنابراین نیاز به ارتقای سطح آگاهی تجار ایرانی وجود دارد.
بررسی حضور ایران در بازار لبنیات، تره‌بار و مصالح ساختمانی عمان
سیدطه‌حسین مدنی رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند هم درباره فرصت‌های تجاری میان ایران و عمان گفت: اقتصاد این کشور یکی از باثبات‌ترین و پرکشش‌ترین اقتصادهای منطقه است. بنابراین کشور ما می‌تواند با توجه به مناسبات نزدیک و مزیت‌های صنعتی، جغرافیایی و اقتصادی، نقش عمیقی در تأمین نیازهای این کشور ایفا کند.
مدنی اقلام fresh و مواد غذایی را یکی از بخش‌های پرکشش برای حضور صنایع ایران در عمان عنوان کرد و افزود: لبنیات یکی از زمینه‌های پرتقاضا و رو به رشد کشورهای منطقه است که صنایع لبنی ایران می‌توانند در آن حضور پررنگی داشته باشند. طبق آمارهای مؤسسه تحقیقاتیCognitive Market Research، درآمد فروش محصولات لبنی در کشورهای خاورمیانه در سال ۲۰۲۱، ۱۹.۵ میلیارد دلار بود و این رقم در سال میلادی جاری به حدود ۲۰.۵ میلیارد دلار رسیده است. این مؤسسه پیش‌بینی کرده که با توجه به رشد ۱.۴ درصدی درآمد فروش محصولات لبنی در خاورمیانه، این رقم در سال ۲۰۳۳ به حدود ۲۳ میلیارد دلار برسد.
کمتر از ۴۰۰ تن لبنیات به عمان صادر کرده‌ایم
وی ادامه داد: عمان پس از عربستان، عراق و امارات، یکی از مهمترین و بزرگ‌ترین بازارهای لبنیات منطقه محسوب می‌شود اما میزان صادرات لبنیات ایرانی به این کشور کمتر از ۴۰۰ تن و تقریباً برابر با کانادا بوده است. این یعنی عمان حتی در میان ۱۰ مقصد اول لبنیات ایرانی هم قرار نداشته و ندارد.
جای خالی ایران در بازار پیاز عمان
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند به بازار تره‌بار عمان هم اشاره و تصریح کرد: عمان در تأمین تره‌بار به ویژه پیاز و سیب‌زمینی وابستگی بسیار شدیدی به واردات دارد. طبق برآوردها، حدود ۴۴ درصد پیاز عمان از هند تأمین می‌شود. اما تجار ایرانی می‌توانند از مناسبت‌هایی چون ماه مبارک رمضان که نیاز به این محصول بیشتر می‌شود برای ورود به بازار عمان استفاده کنند. همچنین برخی حوادث طبیعی در هند هم گاهی روند تأمین پیاز را مختل می‌کند. مانند سیلاب سال ۱۴۰۲ که باعث ممنوعیت صادرات پیاز از هند به عمان و دیگر کشورها شد. تجار ایرانی در این شرایط هم می‌توانند سهم خود را از بازار پیاز عمان افزایش دهند.
حضور کمرنگ ایران در بازار سیب‌زمینی عمان
وی درباره بازار سیب‌زمینی هم گفت: ایران در سال ۱۴۰۲ حدود ۴۰۰ هزار تن سیب‌زمینی با قیمت متوسط هر تن ۳۰۴ دلار به ارزش حدود ۱۱۷ میلیون دلار به کشورهای اطراف صادر کرده که عمان با سهم ۷ هزار تنی، مقصد ۲ درصد این محصول بوده و پس از امارات و پاکستان در جایگاه هفتم قرار گرفته است.
مدنی خاطرنشان کرد: صادرات این میزان سیب‌زمینی به کشورهای همسایه به خصوص عمان در حالی است که بازار این کشورها و به طور خاص کشور عمان، از کشش بسیار بیشتری برای واردات سیب‌زمینی برخوردار است و متأسفانه ایران نتوانسته سهم بیشتری از این بازارها کسب کند.
در حال از دست دادن بازار سیمان عمان هستیم
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند، مصالح ساختمانی را یکی دیگر از بازارهای مهم منطقه عنوان و تصریح کرد: سیمان می‌تواند به عنوان معیاری برای حضور در بازار مصالح ساختمانی کشورهای همسایه در نظر گرفته شود. ایران در سال ۱۴۰۲ حدود چهار درصد سیمان صادراتی خود به ارزش حدود ۱۸ میلیون دلار را به عمان صادر کرده است. متأسفانه طی سال‌های اخیر ایران نتوانسته بازارهای خارجی سیمان خود را حفظ کند و سهم ما در این بازار در حال سقوط است.
صادرات ۷۰۰ میلیون دلار آهن و فولاد به عمان / این رقم قابل افزایش است
وی افزود: آهن و فولاد هم یکی دیگر از اقلام بازار مصالح ساختمانی است که می‌تواند در این حوزه مد نظر قرار گیرد. میانگین وزنی قیمت آهن و فولاد ایران در کل بازارهای صادراتی آن در سال ۱۴۰۲ حدود ۴۷۱ دلار به ازای هر تن بوده که صادرات آن به عمان حدود ۷۰۰ میلیون دلار ارزآوری داشته است. قطعاً این رقم با توجه به برخورداری ایران از معادن بزرگ و توسعه صنایع تبدیلی قابل افزایش است.
امکان آنالیز هوشمند بازار عمان در اطلس تجارت ایران
رئیس اندیشکده حکمرانی هوشمند با بیان اینکه این اندیشکده به طور جامع چالش‌های صادرات در بازارهای صنایع غذایی، لبنیات، پیاز، سیب‌زمینی، مصالح ساختمانی و… به کشورهای منطقه را گردآوری کرده است، خاطرنشان کرد: برآورد کلی کشورهای هدف و چالش‌های مختلف آنان در اهداف صادراتی می‌تواند در اطلس تجارت ایران مورد بررسی قرار گیرد. در این اطلس می‌توان چالش‌ها و فرصت‌های صادراتی را در کشورهای هدف ارزیابی و درک خوبی در تولیدکنندگان و صادرکنندگان برای صادرات و ارزآوری ایجاد کرد. در همین راستا، نشست اطلس تجارت ایران قرار است اواخر پاییز امسال برگزار شود و پیش نشست‌های آن نیز با اتاق‌های مشترک بازرگانی و سایر نهادهای مرتبط در حال برگزاری است.
