در بازی با APIها خلاق باشید / گفتگو با مهسا خمیسی مدیر فینوتک

ماهنامه عصر تراکنش / فینوتک در یک جمله پلت‌فرم نوآوری باز است. واسطی بین شرکت‌های ارائه دهنده سرویس (Service Provider) و کسب‌وکارهایی که به آن سرویس‌ها نیاز دارند. این شرکت یکی از زیرمجموعه‌های شرکت ارتباط فردا است و شاید کار خود را با بانکداری باز آغاز کرد، اما اکنون از این حوزه فراتر رفته و به بخش‌های دیگر مانند تلکام، بیمه و بورس نیز ورود پیدا کرده است. فینوتک با شرکت‌های مختلف مانند همراه اول، پی‌پینگ، چارگون و کافه بازار در حال همکاری است و خدمات بانکی خود را از بانک آینده دریافت می‌کند. در آستانه یک سالگی این تیم با آنها به گفت‌وگو نشستیم و از خدمات، چالش‌ها و برنامه‌های آنها پرسیدیم.

 

چرا بانک‌ها به فینوتک نیاز دارند؟

کسب‌وکارها و شرکت‌های جوان و استارت‌آپ‌ها و حتی اشخال حقیقی و مردم عادی از بانک انتظار ارائه سرویس‌های خاصی دارند. بانک اما از سوی دیگر، مجموعه بزرگی است که با همه گستردگی آن، نمی‌تواند به سرعت و چابکی مطابق میل مشتریان و کسب‌وکارهایی که می‌خواهند از خدمات بانکی استفاده کنند، تغییر کند و انعطاف داشته باشد. فینوتک اینجا وارد میدان می‌شود و به عنوان عامل واسط بین بانک‌ها و کسب‌وکارها، سرویس های بانکی را در انواع مختلف در اختیار کسب‌وکارها قرار می دهد تا آنها خود بتوانند با توجه به نیاز کسب‌وکاری که دارند، سرویس مورد نیاز خود را تولید و بعد هم از آن استفاده کنند.

مهسا خمیسی مدیر فینوتک است. او در توضیح فعالیت‌های این گروه می‌گوید: «یک سمت ماجرا بانک قرار می‌گیرد که سرویس‌های بانکی مختلفی در اختیار خود دارد. در گذشته سرویس‌هایی مانند مانده‌گیری، انتقال وجه، افتتاح حساب و مانند اینها تنها با مراجعه به بانک دریافت می شد. با گذشت زمان، موبایل‌بانک و اینترنت‌بانک آمد ولی اینها تنها بخشی از نیازهای مشتریان حقیقی بانک‌ها را برطرف می‌کرد و مشتریان حقوقی هم بودند که به سرویس های آنلاین بانکی نیاز داشتند. اما مگر بانک با همه توانی که دارد، چقدر می‌تواند چابک باشد و به همه نیازهای مختلف مشتریان متنوع خود رسیدگی کند و مگر چقدر امکانات در اختیار دارد که بتواند علاوه بر انجام وظایف روزمره خود، در بخش فناوری هم توسعه داشته باشد و در مدت زمان کوتاه با چابکی و پویایی خود را تغییر دهد؟ آن هم در زمانی که نسل هزاره سوم وارد بانک‌ها شده‌اند. آنها شعبه نمی‌روند و می‌خواهند دسترسی دائم به حساب‌های خود داشته باشند.»

در نتیجه بانک برخی از سرویس‌های خود را وارد یک پلت‌فرم مجزا می‌کند که امنیت آن از پیش تضمین شده است و بعد آنها را به صورت عمومی در اختیار کسب‌وکارها و مشتریان حقوقی و حقیقی خود قرار می‌دهد تا آنها بتوانند با مراجعه به عامل واسط، نیاز خود را از سرویس‌های بانکی به صورت اختصاصی و شخصی‌سازی شده تأمین کنند.

البته فینوتک دیگر تنها به سرویس های بانکی فکر نمی‌کند و افق خود را گسترده‌تر کرده و تلاش دارد APIهای حوزه‌های دیگر مانند تلکام و بورس و بیمه را نیز به کسب‌وکارها و مشتریان حقوقی آنها ارائه کند. در این مرحله فینوتک خود را بستری می‌داند که در آن به کسب‌وکارها ابزارهای فناوری ارائه می‌دهد تا آنها با توجه به نیاز و خلاقیت خود، سرویس یا محصول موردنیازشان را تهیه کنند.

 

از بانک تا اپراتور

سرویس‌هایی که فینوتک به کسب‌وکارها ارائه می‌کند و در حال حاضر عملیاتی هستند، به صورت کلی به پنج دسته تقسیم‌بندی می‌شود. نخستین دسته، سرویس‌های مالی و بانکی است که یک دسته از آنها مبتنی بر کارت است و یک دسته هم مبتنی بر حساب. خدمات مربوط به کارت به علت امنیت، محدودیت بیشتری دارد و تنها می‌تواند خدماتی مانند مانده‌گیری کارت و گردش مالی را از بانک دریافت کرد. در مقابل، خدمات حساب تنوع بیشتری دارد. می‌توان علاوه بر مانده‌گیری و گردش حساب، افتتاح حساب هم انجام داد و مبلغ مشخصی را در یک حساب بلوکه کرد. در فینوتک این سرویس‌ها در عین حال هم دوطرفه انجام می‌شود و هم می‌تواند سه‌طرفه باشد.

تمام خدماتی که کسب‌وکارها و مردم حقیقی به صورت مستقیم از بانک دریافت می‌کنند دو طرفه محسوب می شود. اما به تعداد کنشگران این معادله می‌توان افزود. به عنوان مثال یک اپلیکیشن مدیریت مالی در گذشته تنها می‌توانست از کاربر خود بخواهد مخارج را به صورت دستی وارد کند و با مشخص کردن حساب‌ها در نهایت می‌توانست گزارش مالی آنها را ارائه دهد. اما اکنون کاربران می‌توانند این دسترسی را به اپلیکیشن‌های PFM بدهند که به حساب آنها دسترسی داشته باشد، به صورت خودکار مانده‌گیری کند و پیامک‌های بانکی را بخواند و از آن طرف دیگر هم اطلاعات تراکنش را از بانک دریافت کند و با تشخیص دادن نوع پذیرنده خودش تشخیص دهد کاربر چه میزان مخارج در چه دسته‌هایی داشته است. در اینجا یک ارتباط سه‌طرفه بین بانک، کسب‌وکار و مشتریان بانک و کسب‌وکار وجود دارد که می‌تواند ارزش افزوده‌ای برای کسب‌وکارها و استارت‌آپ‌ها باشد.

دسته دیگر خدمات فینوتک، سرویس‌های تسهیلگر عملیات هستند. خمیسی، مدیر فینوتک در این باره توضیح می‌دهد: «یکی از سرویس‌های ما در حوزه تسهیلگر عملیات، اعتبارسنجی است. البته این سرویس‌ها کمی خارج از بحث‌های مربوط به API است و با این منظور طراحی شده که بتواند اعتبار اشخاص حقیقی و حقوقی را سنجید.»

 

یکی از سرویس‌های اصلی و مهم فینوتک در این دسته، ارائه سرویس‌های حساب واسط و تسهیم است. این سرویس‌ها برای بسیاری از کسب‌وکارها که نیاز دارند مجموع درآمدی را بین افراد مشخص تقسیم کنند، حیاتی است. به عنوان مثال اپلیکیشن‌های درخواست آنلاین تاکسی که پرداخت‌های اینترنتی را پس از مدت زمان مشخص به حساب رانندگان واریز می‌کنند و کسب‌وکارهای خیریه که مبالغ جمع‌آوری شده را باید به حوزه‌های مختلف واریز کنند، از این سرویس استفاده زیادی می‌برند. حساب واسط، حسابی در بانک است که متعلق به کسی نیست و بانک نیز مسئولیت نگهداری و حفاظت از آن را به‌عهده می‌گیرد. کسب‌وکارها برای فینوتک مشخص می‌کنند چه میزان مبلغ در چه مدت زمان به حساب چه افرادی واریز شود و این اتفاق به صورت خودکار انجام می‌شود. این مسئله دردسرهای ناشی از مسائل قانونی ذخیره پول مانند خواب پول و مالیات را برای کسب‌وکارها حل می‌کنند.

البته این کار برای فینوتک محدودیت‌هایی هم دارد و خط قرمز آنها این است که خود را درگیر کسب‌وکار نکنند. خمیسی می‌گوید: «ما دنبال این هستیم که الگوریتم مشخصی از این درآمدزایی به دست آوریم. مسئله کیف‌پول‌ها این است که در پایان روز باید نشان دهد میزان درآمدی که پذیرندگان در مجموع داشته‌اند، برابر با همین مبلغی است که در این حساب جمع‌آوری شده و خلق پول رخ نداده است. فینوتک اگر چنین کاری را قبول کند، دردسر این کار را هم باید بپذیرد و ما خود را درگیر کار و درآمدزایی کسب‌وکارها نمی‌کنیم. پلت‌فرم فینوتک زمانی مفهوم دارد که بتواند یک سری API را تجاری‌سازی کند و تلاش دارد با پیاده‌سازی استارنداردها و لایه‌های امنیتی تمام ریسک ها و جوانب کار را بسنجد و بعد هم API را که مربوط به صنعت خاصی است، جوری ترجمه کند که برای عموم قابل درک و فهم باشد. اما با همه اینها، تا زمانی که کسب‌وکار معتبر است، خود را درگیر هیچ کسب‌وکاری نمی‌کند.»

سومین دسته از خدمات فینوتک مربوط به بورس است و کار خود را با ارائه APIهای صدور و ابطال یونیت‌های صندوق شروع کرده است. فینوتک همچنین چهارمین دسته از خدمات خود را به سرویس‌ها و ارائه API در حوزه تلکام و مخابرات اختصاص داده و سرویس‌هایی مانند پرداخت و پیامک به اپراتورها ارائه می‌دهد. این گروه همچنین API پردازش داده را نیز ارائه می‌دهد و می‌تواند عملکرد بازار را تحلیل کنند. فینوتک با یک شرکت پردازش داده همکاری دارد و از آنها API دریافت کرده است.

 

مرز ما کجاست؟

اما این بازار باز خلاقیت بی‌حصار نیست و فینوتک نیز نظارت را از روی بازیگران خود حذف نکرده است. با وجودی که فضا پویا است و همه می‌توانند در آن برد کنند، اما فعالیت‌ها باید در چارچوب خود فینوتک باشد. خمیسی درباره تعداد APIها می‌گوید:‌«لزوما تعداد بالای APIها یک کسب‌وکار را موفق نمی‌کند. استراتژی ما هم این نیست که تا جایی که می‌توانیم روی پلت فرم خود API قرار دهیم. ما تنها APIهایی ارائه می‌کنیم که براساس سنجش و نیاز بازار به آنها رسیده‌ایم. ما نیاز کسب‌وکار و شرایط آن را در بازار بررسی می‌کنیم و براساس نیاز مخصوص آنها API می‌دهیم. به عنوان مثال اگر یک کسب‌وکار API متفاوت از ماهیت کاری‌اش درخواست کند، قطعاً به آنها داده نمی‌شود. یک بانک شاید بیشتر از صد API داشته باشد، اما ما تنها ۲۷ مورد از آنها را انتخاب کردیم تا به کسب‌وکارها ارائه کنیم. چراکه تا امروز آنها به همین ۲۷ مورد نیاز دارند و استفاده از آنها می‌تواند منجر به نوآوری شود.»

 

از سویی، فضا به قدری باز است که یک کسب‌وکار می‌تواند چند API دریافت کند، روی آنها کار و بررسی انجام دهد و از دل انها یک API تولید کند که مختص خودش باشد و در نتیجه تبدیل به یک شرکت ارائه دهنده سرویس باشد که از تولید خودش سود می‌برد. در نتیجه نقش‌ها دائم می‌تواند تغییر کند. راهکار فینوتک برای خلاقیت بیشتر کسب‌وکارها این بوده که تمام خدمات و APIها را مانند تکه‌های رنگی و مجزای یک لگو روی زمین بازی بریزند و در اختیار کسب‌وکارها قرار دهند تا آنها خود تصمیم بگیرند با این تعداد سرویس چه محصولی تولید کنند و چه خلاقیتی داشته باشند تا نیاز خودشان را رفع کنند. البته این سرویس‌ها همگی به لحاظ امنیتی مورد آزمایش قرار گرفته اند و امکان اینکه از آنها سؤاستفاده شود، وجود ندارد.

هر خدمتی که فینوتک در اختیار یک کسب‌وکار قرار می‌دهد، در عین حال که متفاوت است، با توجه به ظرفیت همان کسب‌وکار متغیر است. به عنوان مثال، سرویسی وجود دارد به نام Direct Debit که در آن کسب‌وکاری مانند یک شرکت فروشنده اینترنت از مشتریانش اجازه می‌گیرد تا اگر از بسته خود استفاده کردند می‌تواند از حساب آنها برداشت کند تا بسته بعدی را به صورت خودکار تمدید کند. فینوتک هرچند این سرویس را در اختیار این شرکت قرار می‌دهد، اما در عین حال اجازه نمی‌دهد کسب‌وکار به صورت نامحدود از حساب مشتریان پول برداشت کند و سقفی هم برای برداشت وجه وجود دارد. در نهایت مشتریان نیز به عنوان فیلتر نهایی، تعیین می‌کنند آیا اجازه چنین کاری را شرکت ارائه دهنده اینترنت می‌دهند یا نه و اگر بله، تا چه سقف مبلغ می‌توان برداشت کرد و تا چند بار این اتفاق می‌تواند رخ دهد.

به گفته خمیسی، تلاش فینوتک در عین حال، این است که مفهوم API‌ را برای همه جا بندازند و آن را تبدیل به مفهومی عمومی کنند. چراکه هرچه بیشتر کسب‌وکارها درباره آن بدانند بهتر و بیشتر می‌توانند از APIها استفاده کنند و خلاقیت به خرج دهند و هرچه بیشتر شرکت‌های ارائه‌دهنده سرویس از نیاز بازار مطلع باشند، بهتر می‌توانند خدمات داشته باشند. فینوتک این مسئولیت را نیز در آگاه‌سازی قبول کرده است.

 

فینوتکِ خودمان را می‌سازیم

فینوتک کار خود را با بانک آینده شروع کرد و توانست در دوماهه اول تولد خود به مرحله درآمدزایی برسد. این گروه اکنون APIهای بانک ایران زمین را نیز دریافت کرده و مشغول آماده‌سازی آن است. در عین حال با بانک‌های دیگر هم مذاکره می‌کند و به دنبال این است که بتواند بانک‌های بیشتری روی پلت فرم خود بیاورد تا زمانی که کسب‌وکارها سراغ فینوتک می‌آیند، بتوانند از خدمات ارائه شده چندین بانک به صورت همزمان استفاده کنند.

اما راه مذاکره با بانک‌ها هموار نیست. خمیسی می‌گوید: «فینوتک و بانک‌های ایرانی به کنار. بانکداری باز مفهوم جدیدی است. بانک‌های کشورهای آمریکایی و اروپایی هم که در این زمینه فعالیت دارند، بخاطر ضمانت و الزام قانونی آن است. جدا از این قانون، بانک‌ها سه دسته هستند، عده‌ای می‌خواهند همیشه در نوآوری پیشرو و پیش قدم باشند و جزو نخستین هایی باشند که پا به عرصه‌های جدید می‌گذارد. عده دیگر منتظر هستند ببینند پیشروها به کجا رسیده‌اند. اگر سود کردند، آنها هم وارد شوند و اگر ضرر کردند، درس بگیرند. دسته سوم بانک‌ها هم از شرایطی که دارند راضی‌اند و به دنبال تغییر آن نیستند، مگر آنکه مجبور شوند. در ایران نیز وضعیت به همین صورت است و رفتار بانک‌ها از این سه دسته خارج نیست. بسیاری از آنها با فرآیند بانکداری باز آشنا نیستند و برای ورود به این حوزه خطر نمی‌کنند.»

اما رفتار دیگری هم وجود دارد. به گفته خمیسی، بانک‌هایی هم هستند که با آشنا شدن با خدمات فینوتک می‌خواهند فینوتک خودشان را داشته باشند و خودشان چنین پلت‌فرمی تهیه کنند. مدیر فینوتک در این باره می‌گوید: «شاید بانک‌ها تصور کنند چنینی تصمیمی برای آنها به صرفه‌تر است. اما مسئله اینجاست که باید از خود بپرسند چرا باید هزینه زیادی متحمل شوند و پلت فرمی تهیهی کننده که از پیش طراحی و ساخته شده و مشغول به فعالیت است و هم بازار بزرگ‌تری دارد و هم تجربه بیشتری در این حوزه کسب کرده است. فینوتک می‌تواند برای بسیاری از بانک‌ها حتی نقش جذب منابع هم داشته باشد. ما با بانک آینده کار می‌کنیم و زیاد پیش آمده با کسب‌وکارهایی قرارداد بستیم که تا پیش از ما جزو مشتریان بانک آینده نبودند. در نتیجه می‌توان حتی به نوعی نگاه توسعه کسب‌وکاری هم به فینوتک داشت.»

از سویی میزان سرویس‌های نوآوری که یک بانک به مشتریان خود ارائه می‌دهد، برای انتخاب آن بانک یک گزینه به حساب می‌آید. در دورانی که همه بانک‌ها در پلت فرم‌ها و اپلیکیشن‌های فین‌تکی هستند، اگر یک بانک حضور نداشته باشد، مشتریان خود را ناامید می‌کند.

 

کارمزد، منبع درآمد فینوتک

شیوه درآمدی و کسب‌وکاری فینوتک براساس کارمزد است. هر سرویس به ازای هر تعداد فراخوانی کارمزد مشخصی دارد و خود سرویس‌ها نیز براساس خدمتی که ارائه می‌کنند، رقم متفاوت‌تری دارند. فینوتک این مسئله را به عهده خود کسب‌وکار می‌گذارد که پرداخت کارمزد را چطور تهیه کند. آن را از مشتریان خود بگیرد، نصف‌نصف پرداخت کند یا تمام هزینه را خود به دوش بگیرد. سرویس‌هایی مانند پرداخت قبض و خرید شارژ و انتقال وجه کارت به کارت نیز رایگان هستند و کارمزدی از بابت آنها دریافت نمی‌شود. فینوتک همچنین برای اینکه به استارت‌آپ‌ها کمک کند تا پیشرفت سریع‌تر و بهتری داشته باشند، در شش ماه نخست همکاری با آنها کارمزد دریافت نمی‌کند. اگر هم کسب‌وکاری از سرویس خاصی زیاد استفاده می‌کند، می‌تواند از تخفیف فینوتک استفاده کند.

 

به گفته خمیسی، زمانی که یک شرکت در حوزه‌ای شروع به فعالیت می‌کند که تا پیش از آن، بازیگر دیگری نداشته است، یک جورهایی قوانین براساس همان کاری که شرکت پیشرو در پیش گرفته، چیده می‌شود. او توضیح می‌دهد: «شاید به همین علت بود که ما با رگولاتوری چالش زیادی نداشتیم. البته در عین حال، افرادی که پشت این سیستم قرار گرفته‌اند، دید درستی نسبت به صنعت بانکداری دارند و با تمام قوانین آشنایی دارند و در همان چارچوب دست به خلاقیت و نوآوری می زنند.»

فینوتک ماهانه چیزی حدود یک میلیون و ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار تراکنش را مدیریت می‌کند و تلاش دارد با افزایش بانک‌ها این تعداد را بیشتر هم کند. در عین حال جدا از بخش بانکداری در حوزه‌های دیگر نیز توسعه داشته باشد.