مدیریت درستی بر منابع آبی وجود ندارد/ نخل‌ها ایستاده می‌میرند
بوشهر – نخل‌هایی که به پنج دوره آبیاری پرآب عادت کرده‌اند، در سال‌های اخیر با کاهش تعداد دفعات و مدت آبدهی مواجه شده‌اند و این عامل می‌تواند باعث نابودی این نخیلات شود.
خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها – سعید رضایی: «آبپخش» به علت برخورداری از متراکم‌ترین سطح زیر کشت نخل در ایران و شاید جهان به نگین سبز استان بوشهر مشهور است و بسیاری از مردم این دیار در عرصه کشاورزی و به ویژه در زمینه نخل و خرما مشغول به فعالیت هستند و از این طریق امرار و معاش می‌کنند.
شاید مهمترین عامل انتخاب این شهر و این منطقه به نام «آبپخش» این باشد که این منطقه از گذشته محلی برای توزیع و تقسیم و یا به تعبیر بهتر و نزدیک‌تر محل پخش آب بوده است ولی اکنون آب چندانی برای پخش کردن در این منطقه وجود ندارد.
انتظار می‌رفت با ایجاد سد رئیسعلی دلواری زمینه برای بهبود آبیاری نخیلات این منطقه فراهم شود و درحالی که در اسناد بالادستی سد رئیسعلی دلواری نیز اولویت تامین آب با نخیلات این منطقه است ولی به تدریج میزان آب اختصاصی به نخیلات این منطقه کاهش یافته و به مصارف دیگر می‌رسد.
نخل‌ها کم کم استقامت و پایداری خود را در مقابل این حجم ناملایمات و بی‌آبی‌های زمستانه و تابستانه از دست خواهند داد و دیری نخواهد پائید که نخل‌های استوار، ایستاده بمیرندنخل را به ایستادگی و مقاومت می‌شناسند، نخلی که سال‌ها در مقابل گرما و کم‌آبی استقامت کرده و قد می‌کشد و خرما می‌دهد و سخاوت‌مندی خود را در طول تاریخ ثابت کرده است.
این نخل‌ها که در گذشته در طول سال بیش از پنج دوره آبیاری می‌شدند و آب کافی در هر دوره به آنها می‌رسید، در طول سالیان اخیر با کاهش دوره‌های آبیاری و کاهش ساعت آبیاری در هر دوره روبرو شده‌اند.
حالا در سال‌های تنها دو یا سه دوره کوتاه مدت آبیاری نصیب این نخیلات شده است و امسال درحالی که گفته شده تنها یک دوره آبیاری برای این نخیلات میسر است، هنوز هم خبری از آغاز این یک دوره آبیاری نیست.
نخل‌ها کم کم استقامت و پایداری خود را در مقابل این حجم ناملایمات و بی‌آبی‌های زمستانه و تابستانه از دست خواهند داد و دیری نخواهد پائید که نخل‌های استوار، ایستاده بمیرند.
مدیریت مناسبی بر منابع آب صورت نمی‌گیرد
حبیب بنافی یکی از نخلداران آب‌پخشی در ارتباط با مشکل آبیاری نخیلات اظهار داشت: متاسفانه مسئولان مدیریت و توزیع منابع آب با کشاورزان صادق نیستند و حرف‌های آنها با عمل آنها متفاوت است.
مدیریت منابع آب به خاطر صنعت پرورش ماهی داخل قفس که در سد رئیسعلی دلواری قرار دارد حاضر نیست از آب پشت سد کم کند و به نخیلات بدهدوی با اشاره به تامین آب نخیلات از طریق سد رئیسعلی دلواری اضافه کرد: در صورتی که مسئولان مدیریت مناسبی بر منابع آبی داشته باشند مشکلات کمتری را در زمینه تامین آب مورد نیاز برای نخیلات خواهیم داشت.
این کشاورز خاطرنشان کرد: مدیریت منابع آب به خاطر صنعت پرورش ماهی داخل قفس که در سد رئیسعلی دلواری قرار دارد حاضر نیست از آب پشت سد کم کند و به نخیلات بدهد که این موضوع آبیاری را با مشکل روبرو کرده است.
وی اضافه کرد: اداره آبیاری در زمان آبیاری نخیلات اعلام می‌کند که پنج یا شش مترمکعب دبی آب برای نخیلات است که سهم نخیلات منطقه آبپخش و سعدآباد است و متاسفانه خروجی آب برای نخیلات به این میزان نیست.
بنافی تصریح کرد: همین خروجی کم باعث طولانی شدن دوره آبیاری و در نتیجه باعث تبخیر و هدر رفت بیشتر آب می‌شود.
وی ادامه داد: حجم بالای آب برداشتی برای پمپاژ و آبشیرین‌کن سعدآباد و همچنین آبیاری اراضی شبانکاره از کل آب تخصیصی به نخیلات باعث کاهش آبرسانی به نخیلات می‌شود.
صدای العطش نخیلات شنیده شود
امام جمعه آبپخش نیز با انتقاد از مسئولان اداره آبیاری استان بوشهر اظهار داشت: مسئولان در ابتدای سال زراعی رسما اعلام کردند و بنر نصب کردند که با توجه به کم آبی، کسی حق کشت صیفی جات را ندارد ولی متاسفانه شاهدیم که در شرایط کم‌آبی هم بخش زیادی به نخیلات اختصاص می‌یابد.
حجت‌الاسلام خداداد رضایی تصریح کرد: مسئولان به مردم وعده دادند که روز ۲۵ فروردین ۱۳۹۷ نوبت آبیاری نخیلات را شروع می‌کنند اما امروز که ۳۱ فروردین ماه است هنوز خبری از آب نیست.
وی اضافه کرد: اگر این مردم فریاد می‌زنند و اگر این مردم اعتراض می‌کنند، صدای العطش این نخیلات را می‌شنوند. شاید شما مسئولین گوش شنوا نداشته باشید که صدای مظلومیت و العطش این مردم و نخیلات را که تمام زندگی آنان است بشنوید؟ مردم اگر فریاد می زنند بر همین اساس فریاد می زنند.
رضایی خطاب به مسئولان بیان کرد: این را بدانید اگر محکمه عادلانه‌ای نیست که بابت این تخلفات مسلم، شما را به محکمه بکشاند، در محکمه خدا قطعا نمی‌توانید فرار کنید و باید جوابگو باشید. هر مسئولی در جمهوری اسلامی وظیفه دارد صادقانه با مردم برخورد کند.
وی ادامه داد: اگر قرار بود نوبت آبیاری، اردیبهشت ماه شروع شود، چرا مردم را با وعده ۲۵ فروردین نگه داشتید و تا اردیبهشت ماه، شما قطره‌ای آب وارد کانال نکنید. مسلم است که مافیای قدرت پشت سر این مسئله است و مردم هم خواب نیستند.
بحران آبی با بی‌تدبیری مسئولان رابطه مستقیم دارد
هادی بحرینی از فعالان عرصه نخل و خرما نیز به خبرنگار مهر گفت: استان ما چند سالی است که به شدت با بحران آب مواجه شده و هرچه شدت بحران بیشتر می شود سوءمدیریت مسئولان نیز بیشتر نمایان می‌شود، گویی بحران آبی با بی تدبیری مسئولان رابطه مستقیم دارد. بوشهر بیش از هفت سال است که با جیره بندی آب در همه بخش ها مواجه شده است و هرسال مشکل عمیق‌تر می شود.
وی افزود: در بخش کشاورزی استان با بحران آبی عمیق‌تری مواجه شده که سیاست های غلط و منفعلانه مسئولان بر شدت آن افزوده است، حفر چاه‌های با مجوز و بی مجوز شیره دشت های استان را مکیده و پدیده فرونشست های فاجعه بار را سرعت بخشیده است.
بحرینی ادامه داد: مدیریت آب پشت سدهای استان نیز در نوع خود بی‌نظیر و بهت برانگیز است. سد مخزنی رئیس علی دلواری با حجم مخزن ۶۸۵ میلیون متر مکعب، بزرگترین سد استان است که در سال ۱۳۸۶ به بهره برداری رسیده و مهمترین هدف از احداث آن آبرسانی به شبکه آبیاری آبپخش، بعنوان بزرگترین شبکه مهندسی آبیاری – زهکشی کشور بعد از ورامین با بیش از ۱.۵ میلیون اصله نخل بوده است.
نخلستان‌های زیبای چند صدساله بخش آبپخش اکنون حال خوشی نداشته و بشدت تحت تاثیر بحران آبی استان قرار گرفته اند.
فاجعه در راه است
مطابق گفته اخیر مدیرعامل آب منطقه ای، میزان آب پشت سد رئیس علی دلواری اکنون به میزان ۱۹ درصد است که معادل ۱۳۰ میلیون متر مکعب است که از این میزان، ۷۰ میلیون مترمکعب آن برای حفظ تعادل هیدرواستاتیکی سد لازم است و غیر قابل استحصال است. (در مکانیک محیط‌های پیوسته، تعادل هیدرواستاتیکی یا توازن آب‌ایستایی به حالتی گفته می‌شود که در آن بین نیروی حاصل از گرادیان فشار (رو به بیرون) و نیروهای گرانشی(درون‌سو) تعادل برقرار می‌شود) و تنها ۶۰ میلیون متر مکعب از آب فعلی سد قابل استفاده است.
این در حالی است که با شروع فصل گرما و شدت یافتن تبخیر و همچنین آب دهی پیوسته به مزارع هندوانه دشت های شبانکاره، این میزان کمتر نیز خواهد شد.
با در نظر گرفتن اینکه هربار آبیاری نخلستان های آبپخش حدودا ۶۲ میلیون متر مکعب آب نیاز دارد، عملا با شروع آبیاری نخیلات، آب موجود سد کفاف حتی یکبار آبیاری نخیلات را نیز نخواهد داد و نابودی نخلستان های آبپخش که قبلا با کاهش ۳ نوبت آبیاری به یک نوبت شروع شده، با قطع کامل آب، تیر خلاص آن زده خواهد شد و شادگانی دیگر با وسعتی بیشتر اینبار در استان بوشهر در آینده ای بسیار نزدیک شکل خواهد گرفت.
فاجعه ای که حتما رخ خواهد داد و معیشت و زندگی ۶۰ هزار نفر را به چالش خواهد کشید و از پیامد های احتمالی آن نزاع های بین شهرها، مهاجرت های گسترده و مشکلات عدیده زیست محیطی خواهد بود.
علت هدررفت آب موجود مشخص شود
فعال عرصه نخل و خرما بیان کرد: با وجود این بحران شدید آبی و مخاطرات احتمالی آن، مسئولان استان با ادامه رویه غلط پیشین به شدت به آن دامن می‌زنند.
بحرینی افزود: با وجود دستور معاون وزیر کشاورزی و وزیر نیرو مبنی بر ممانعت از کشت صیفی جات، با بهت زدگی کامل همچنان شاهدیم که آخرین جرعه های حیات بخش سد رئیس علی دلواری بر روی مزارع گسترده هندوانه دشت‌های شبانکاره باز است و بخشی از آب نیز با سرریز از مزارع بوسیله سیستم زهکشی روانه دریا می‌شود.
وی بیان کرد: سوال اینجاست که چرا باوجود در معرض خطر بودن ۱.۵ میلیون اصله نخل و نابودی معیشت ۶۰ هزار نفر و دستور صریح مسئولان کشوری مبنی بر ممانعت از آبدهی به صیفی جات، همچنان این اقدام غلط ادامه دارد؟!
بحرینی اضافه کرد: شایعات زیادی بین کشاورزان رایج شده که شاید برخی مسئولین بدلیل وجود رقابت های ناسیونالیستی بین بخشی و توجه بیشتر به زادگاه خود، کمر به نابودی نخلستان های بخش آبپخش بسته‌اند. یا اینکه برخی از محل حق آبه بیشتر صیفی جات کسب درآمد می‌کنند یا با آبدهی به نخیلات، پرورش ماهیان در قفس از رونق خواهد افتاد.
وی گفت: درست یا غلط بودن این شایعات هرچه باشد نتیجه آن نابودی نخلستان های زیبای آب پخش به عنوان نگین زمردین استان بوشهر خواهد بود.
آب برای آبیاری نخیلات کافی نیست
مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر با تشریح شرایط منابع تولید و مصرف آب در استان اظهار داشت: متاسفانه برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی و تعرضات به منابع آب سطحی در دهه های اخیر باعث شده که حتی با ۱۰ سال بارندگی نرمال نیز نتوانیم کسری مخازن را جبران کنیم.
شاپور رجایی خاطرنشان کرد: در سال آبی جاری که واپسین روزهای انتظار و امید به بارندگی در آن را سپری میکنیم، تنها ۴۰ درصد از بارندگی سال محقق شده است.
وی تصریح کرد: در حال حاضر در بدترین شرایط دوران بهره‌برداری سد رئیسعلی دلواری به سر می بریم و تنها ۱۲۵ میلیون مترمکعب، حجم ذخیره امروز پشت سد است که نشانگر خالی بودن ۸۲ درصد از ظرفیت این سد است.
مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر خاطرنشان کرد: شبکه های پایین دست این سد شامل سعدآباد، آبپخش و حاشیه حله امسال نمی توانند حقابه های خود را به طور کامل دریافت کنند.
وی اضافه کرد: تنها برای آبیاری شبکه آبپخش به حداقل ۱۱۰ میلیون مترمکعب آب نیاز داریم و این در حالی است که آب قابل برنامه ریزی پشت سد، کمتر از ۶۰ میلیون مترمکعب است و این اختلاف، بیانگر بزرگی مشکلات تامین آب است.
در حالی که کمترین میزان منابع آبی در پشت سد رئیسعلی دلواری ذخیره شده است، نخیلات تشنه هستند و بیشتر از هر زمانی به آب نیاز دارند ولی آب در مسیر دیگری سرازیر می‌شود.
سیاست‌های غلط و اشتباه مدیریت منابع آب باعث می‌شود تا در آینده نه چندان دور شاهد بروز فاجعه‌ای بزرگ همچون نابودی میلیون‌ها اصله نخل و از بین رفتن مشاغل متعدد در این منطقه باشیم.
