تاثیر تخریبی مطالبات معوق بر جریان نقدی
شماره تابستان ۹۵ فصلنامه روند در گزارشی با عنوان بررسی رابطه ساختار سررسید تسهیلات اعطایی و جریانهای نقد با عملکرد بانکهای پذیرفته شده در بازار سرمایه، به قلم سیدحسام وقفی و محسن حمیدیان تاکید کرده که مدیران باید دقت عمل بیشتری در اتخاذ تصمیمات مناسب جهت تعیین راهکارهای عملی پیشگیری از ایجاد و رشد مطالبات معوق و سررسید گذشته و مشکوکالوصول بهعمل آورند.
به گزارش پایگاه خبری آرمان اقتصادی (ECOIDEAL)، براساس نتیجه آزمون فرضیه اول این پژوهش مبنی بر تاثیر بین جریانهای نقد عملیاتی و سررسید تسهیلات اعطایی بهویژه با تسهیلات معوق و از آنجا که جریان نقدی آزاد، بیانگر آن بخش از جریانهای نقدی در اختیار واحد تجاری است که برای پرداخت بدهی، پرداخت سود سهام به سهامداران و سرمایهگذاری در پروژههای جدید مورد استفاده قرار میگیرد، با توجه به یافتههای این پژوهش که موافق با مبانی نظری است، توصیه میشود، مدیران دقت عمل بیشتری در اتخاذ تصمیمات مناسب برای تعیین راهکارهای عملی پیشگیری از ایجاد و رشد مطالبات معوق و سررسید گذشته و مشکوکالوصول بهعمل آورند.
با توجه به نتیجه آزمون فرضیه دوم این پژوهش، مبنی بر تاثیر به نسبت قوی معنادار و مثبت بین بازده سهام و جریانهای نقد عملیاتی، اتخاذ تصمیمات مدیریتی مناسب میتواند در جذب سرمایهگذار بسیار موثر باشد.
براساس نتیجه آزمون فرضیه سوم این پژوهش نیز، مبنی بر تاثیر بین بازده سهام و سررسید تسهیلات اعطایی به ویژه تسهیلات با سررسید مشکوکالوصول که تاثیر معناداری بر یکدیگر دارند، مشخص میشود که در مرحله اول، بیشتر توجه مسوولان باید معطوف به تسهیلات مشکوکالوصول باشد و تمام تلاش خود را در جهت کاهش آنها به کارگیرند.
نتیجه این پژوهش با نتایج پژوهشهای سایر کارشناسان داخلی و خارجی مطابقت داشته و تاکید دارد که باتوجه به نتیجه آزمون اول این پژوهش، مبنی بر رابطه بین جریانهای نقد عملیاتی و سررسید تسهیلات اعطایی بهویژه با تسهیلات معوق و از آنجا که جریان نقدی آزاد بیانگر آن بخش از جریانهای نقدی در اختیار واحد تجاری است که برای پرداخت بدهی، پرداخت سود سهام به سهامداران و سرمایهگذاری در پروژههای جدید مورد استفاده قرار میگیرد، باتوجه به یافتههای این پژوهش که موافق با مبانی نظری است، بدین روی به سرمایهگذاران پیشنهاد میشود که سررسید تسهیلات را در نظر گرفته و برای یافتن بازده مورد نظرخود، به صورتهای مالی و سررسید تسهیلات بانکها بیشتر توجه کنند. به مدیران نیز پیشنهاد میشود که در پی تغییراتی در استراتژیهای خود درخصوص وصول تسهیلات باشند؛ زیرا باتوجه به یافتههای این مقاله جریان نقد عملیاتی رابطه غیرمستقیم و معناداری با سررسید تسهیلات دارد.
با در نظر گرفتن نتیجه آزمون فرضیه دوم این پژوهش، مبنی بر رابطه به نسبت قوی معنادار و مثبت بین بازده سهام و جریانهای نقد عملیاتی به سرمایهگذاران پیشنهاد میشود که در انتخاب سهام بیشتر به جریانهای نقد عملیاتی دقت و اعتماد کرده و بازده مورد نظرخود را در آن بیابند.
با توجه به نتیجه آزمون فرضیه سوم این پژوهش، مبنی بر رابطه معنیداری که بین بازده سهام و سررسید تسهیلات اعطایی به ویژه تسهیلات با سررسید مشکوکالوصول وجود دارد، بنابراین به سرمایهگذاران پیشنهاد میشود که بازده مورد نظر خود را میتوانند با توجه به سررسید تسهیلات بهویژه تسهیلات مشکوکالوصول مشخص کنند.
به مدیران نیز پیشنهاد میشود در پی تغییراتی در استراتژیهای خود درخصوص وصول تسهیلات باشند؛ زیرا با توجه به یافتههای این پژوهش بازده رابطه غیرمستقیم و معناداری با سررسید تسهیلات دارد.
در این پژوهش به بررسی رابطه ساختار تسهیلات اعطایی و جریانهای نقد دریافتی و عملکرد بانکهای پذیرفته شده در بازار سرمایه پرداخته شد؛ بدین روی، پیشنهاد میشود که به بررسی رابطه ساختار تسهیلات اعطایی و جریانهای نقد دریافتی و عملکرد بانکهای پذیرفته شده با توجه به تمرکز مالکیت بانک در بازار سرمایه ایران، بررسی رابطه ساختار تسهیلات اعطایی و کفایت سرمایه بانک در بازار سرمایه ایران، تکرار این پژوهش دربازه زمانی پس از سال ۱۳۹۳ و مقایسه نتایج آن با یافتههای این پژوهش توجه شود.
در این پژوهش، رابطه ساختار سررسید تسهیلات اعطایی، جریانهای نقد دریافتی و عملکرد بانکهای پذیرفته شده در بازار سرمایه بررسی شده است.
برای انجام پژوهش نمونهیی شامل ۱۰ بانک خصوصی از بانکهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره ۹۳-۱۳۸۹ انتخاب شده و در این دوره ۵ساله تسهیلات اعطایی بانکها انواع تسهیلات و ساختار سررسید آنها، جاری، معوق، سررسید گذشته و مشکوک الوصول، جریانهای نقد عملیاتی و سود و بازده دارایی مورد بررسی قرار گرفته است.
یافتههای این پژوهش نشان میدهد جریانهای نقد عملیاتی با تسهیلات معوق رابطه منفی و معنادار دارد؛ یعنی به موازات افزایش یا کاهش تسهیلات معوق جریان نقد عملیاتی کاهش یا افزایش مییابد و در واقع به محض اینکه مدت زیادی از تاریخ سررسید تسهیلات میگذرد، جریان نقد عملیاتی شروع به کاهش میکند.
بازده با جریان نقد عملیاتی رابطه مثبت و معنادار دارد؛ یعنی به موازات افزایش یا کاهش جریان نقد عملیاتی بازده نیز افزایش یا کاهش مییابد و با توجه به اینکه پرداخت سود سهام به منزله خروج جریان نقدی از واحد تجاری تلقی میشود، به هر میزان که نقدینگی بیشتر باشد به همان نسبت وجه بیشتری برای پرداخت سود سهام در اختیار واحد تجاری خواهد بود.
بازده فقط با تسهیلات مشکوکالوصول رابطه معنادار و منفی دارد؛ یعنی اینکه در حالت افزایش یا کاهش بینابینی از سوخت شدن یا وصول تسهیلات، بازده نیز کاهش یا افزایش مییابد. به بیان دیگر، هر چه وصول تسهیلات به سمت سوخت شدن نزدیک شده، بازده هم خودبهخود کاهش مییابد.
مدیریت ریسک بانکها
بانکها و موسسات مالی مانند هر بنگاه اقتصادی دیگر با ریسک مواجه هستند. ماهیت فعالیتهای مالی و سر و کار داشتن آن با مفاهیمی نظیر اعتبار، سیستمهای پرداخت و نرخهای مختلف، اینگونه موسسات را در برابر ریسکهای ویژهیی قرار میدهد و از سوی دیگر، روند پرشتاب توسعه فعالیتهای مالی، نوآوریهای فنی و پیچیدهتر شدن سیستمهای مالی باعث شده اصول مدیریت ریسک به صورت جزو اجتناب ناپذیری از هر موسسه مالی درآید.
با توجه به اینکه بانکها واسطه وجوه هستند، فعالیت وامدهی یکی از فعالیتهای مهم بانکها محسوب میشود. این بخش از فعالیتهای بانک در معرض ریسک اعتباری قرار داشته و مستلزم بررسی وضعیت اعتباری وامگیرندگان توسط بانکهاست. برای کاهش این نوعریسک و هزینههای ناشی از افزایش مطالبات معوق، بانکها و موسسات اعتباری در سالهای اخیر با در نظر گرفتن توصیههای کمیته بال، توجه زیادی به مقوله ریسک اعتباری داشتهاند. وقوع بحرانهای بانکی در دهههای اخیر در کشورهای صنعتی به ویژه در کشورهای در حال توسعه به دلیلی مانند فرار سپردهها، افزایش مطالبات معوق بانکها و رکود اقتصادی باعث اختلال در نظم بازارهای مالی شده و زمینه ورشکستگی بسیاری از بانکها را فراهم میآورد.
تبعات عدم کفایت سرمایه
به نوشته تعادل، در بررسیهای به عمل آمده، علت اصلی وقوع این موضوع عدم کفایت سرمایه بانکها شناسایی شده است، بنابراین اهمیت مقوله ریسک و مدیریت آن بیش از پیش نمود یافته است.
ارائه تسهیلات مالی یکی از فعالیتهای مهم نظام بانکی کشور تلقی میشود. برای اعطای تسهیلات باید درجه اعتبار و قدرت بازپرداخت اصل و فرع دریافتکننده تسهیلات را تعیین کرد.
بنابراین یکی از جنبههای مهم در فرآیند اعطای تسهیلات از سوی بانکها، برآورد واقعبینانه از احتمال عدم بازپرداخت تسهیلات از سوی مشتریان است تا از این طریق، اقدامات و تصمیمات لازم برای پیشگیری یا مقابله با زیانهای احتمالی در نظر گرفته شود.
فعالیت بانکها از نظر ایجاد جریان نقد و اثر این جریانهای ورودی نقد بر عملکرد بانکها و درنتیجه تغییرات قیمت سهام آنها مورد توجه قرار دارد.
دریافت اقساط در سررسید تسهیلات اعطایی موجب ورود جریانهای نقد به چرخه عملیاتی میشود. این فرآیند با کوتاه کردن دوره تعویق بدهکاران موجب دسترسی سریعتر به وجوه نقد میشود، بنابراین منطقی است با عملکرد درست سیستم ارائه تسهیلات دریافت نقد با بهبود عملکرد بانک روبهرو شویم.
نظام بانکی یکی از ارکان اصلی نظامهای اقتصادی است که عملکرد صحیح و اصولی آن میتواند به رشد و شکوفایی نظام اقتصادی کمک کند؛ در غیر این صورت، ضربههای سنگینی بر پیکره اقتصاد وارد خواهد کرد.
از معضلهایی که نظام بانکی کشورهای مختلف ازجمله ایران با آن روبهرو است، افزایش مطالبات سررسید گذشته و معوق بانکها نسبت به کل تسهیلات اعطایی در شبکه بانکی کشور بوده که بیانگر کاهش کیفیت داراییهای شبکه بانکی و به دنبال آن، بیثباتیهای مالی احتمالی در آینده است. کیفیت دارایی در بانکها مترادف با کیفیت تسهیلات اعطایی است. در حال حاضر این تسهیلات در 4دسته جاری، سررسید گذشته، معوق و مشکوکالوصول طبقهبندی میشوند. هرچه حجم این مطالبات کمتر باشد، نشاندهنده توانایی بانک در حفظ منابع موجود است.