بررسی صحت ادعای عربستان مبنی بر جبران کاهش صادرات نفت ایران

ولیعهد عربستان سعودی به‌تازگی مدعی شده که «اوپک و متحدانش ازجمله روسیه هر بشکه کاهش صادرات نفت ایران را با دو بشکه جبران کرده‌اند.» محمد بن سلمان براساس این ادعا نتیجه گرفته است که افزایش قیمت نفت ربطی به تحریم‌های ایران ندارد.

این ادعا ضمن اینکه روز گذشته توسط وزیر نفت کشورمان رد و کذب خوانده شد، به وسیله بلومبرگ نیز مورد بررسی قرار گرفته ‌است. بررسی‌های این سایت خبری نشان می‌دهد که ادعای پسرسلمان چندین خطای محاسباتی دارد و در نتیجه از اساس اشتباه است.

به گزارش پایگاه خبری آرمان اقتصادی، نگرانی از «تحریم نفت ایران» و «کاهش عرضه» به دنبال آن که موجب شده بود قیمت نفت برنت هفته گذشته به بیش از ۸۷ دلار بر بشکه برسد، در پی احتمال اعطای معافیت از تحریم‌ها به برخی خریداران نفت ایران از سوی دولت ترامپ، قدری تعدیل شد و قیمت‌ نفت را روز گذشته در مسیر کاهشی قرار داد. نگرانی از شدت تحریم‌های نفتی ترامپ علیه ایران در حالی این روزها به‌عنوان موثرترین پارامتر بازار نفت عمل می‌کند که ولیعهد عربستان سعودی اخیرا مدعی شد «اوپک و متحدانش هر یک بشکه از تولید نفت ایران را با دو بشکه جبران کرده‌اند.» با این حال نوسان شدید قیمت‌ها و حساسیت بازار نسبت به اخبار منتشر شده از تحریم ایران نشان می‌دهد که این ادعای شاهزاده سعودی درست نیست.

علاوه بر این بلومبرگ در گزارشی به قلم جولیان لی، با استناد به آمار تولید اوپک و غیراوپک این ادعای محمدبن سلمان را رد کرده است. بر اساس این گزارش در حالی سلمان مدعی شده هر بشکهکاهش صادرات نفت خام ایران با دو بشکه جبران شده که آمار نشان می‌دهد مجموع نفت‌خام و میعانات گازی ایران نسبت به ماه آوریل کاهش ۱/ ۱ میلیون بشکه‌ای داشته و در مقابل تولید اوپک و متحدانش تنها یک میلیون بشکه نسبت به آوریل رشد کرده است.

روز گذشته وزیر نفت کشورمان نیز به اظهارات ولیعهد سعودی واکنش نشان داد و آن را تنها خوراک رسانه‌ای برای راضی کردن رئیس‌جمهور آمریکا دانست. بیژن زنگنه قیمت‌های بالای نفت در بازار را دلیلی بر کذب بودن ادعای پسرسلمان عنوان کرد.

 

آمار چه می‌گوید؟

ادعای ولیعهد عربستان درخصوص جایگزینی «هر بشکه کاهش ایران با دو بشکه» توسط بلومبرگ به چالش کشیده شد. آنطور که جولیان لی، کارشناس و نویسنده متون نفتی در بلومبرگ می‌گوید: اظهارات محمد بن سلمان گمراه‌کننده است. یعنی آمار شاید روی کاغذ درست به نظر برسد، اما آنچه در واقعیت برای جایگزینی نفت ایران به بازار افزوده شده به مراتب کمتر از ارقام ادعایی پسر سلمان است.

اول از همه به گفته «لی» تولیدات اوپک و روسیه نسبت به آوریل یعنی یک ماه پیش از خروج آمریکا از برجام حدود ۳/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش یافته نه ۵/ ۱ میلیون بشکه.

دوم اینکه رشد تولید اوپک با در نظر گرفتن تولید نفت کنگو بوده است. این کشور به تازگی یعنی بعد از نشست اوپک در ماه ژوئن به این سازمان پیوسته است و روزانه ۳۳۰ هزار بشکه نفت تولید می‌کند. با این حال به نظر می‌رسد شاهزاده سعودی اضافه شدنکنگو به اوپک را به‌عنوان بخشی از افزایش تولید اوپک برای جبران کاهش تولید ایران در نظر گرفته، فرضی که از اساس اشتباه است.

بنابراین تولید عربستان و متحدانش در مجموع از آوریل یک میلیون بشکه افزایش یافته در حالی‌که میزان صادرات نفت ایران بیش از این مقدار در فاصله آوریل تا سپتامبر کاهش یافته است. از سوی دیگر بن‌سلمان تنها به آمار نفت‌خام اشاره کرده و افت صادرات میعانات گازی ایران را در نظر نگرفته است. میعانات گازی، نفت فوق‌سبکی محسوب می‌شود که از میادین گازی استخراج می‌شود، از این رو در آمار دبیرخانه اوپک جزو تولید نفت‌خام اعضا به حساب نمی‌آید.

این در حالی است که در همه دنیا میعانات گازی به‌عنوان نوعی نفت در آمار تولید و صادرات کشورها در نظر گرفته می‌شود. بر اساس گزارش جولیان لی، صادرات میعانات گازی ایران نیز بیش از ۴۰۰ هزار بشکه کاهش یافته است. بنابراین آمار نشان می‌دهد مجموع صادرات نفت‌خام و میعانات گازی ایران در ماه گذشته میلادی به حدود ۷/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. این مقدار حدود ۱/ ۱ میلیون بشکه در روز کمتر از مقداری است که ایران در ماه آوریل صادرات داشته است.

بنابراین مشاهده می‌شود که ادعای عربستان مبنی بر جایگزین کردن صادرات نفت ایران با دو بشکه کاملا ادعای نادرستی است. حتی محاسبات جولیان لی نشان می‌دهد که افت تولید ۱۷۵ هزار بشکه‌ای تولید غیراوپک از جمله مکزیک که بخشی از توافق نفتی است در محاسبات بن‌سلمان در نظر گرفته نشده است.

بنابراین اگر میزان تولید کنگو، کاهش تولید غیراوپک و افت صادرات میعانات گازی ایران را از رشد تولید ۳/ ۱ میلیون بشکه روسیه و اوپک کم کنیم، تنها ۳۵۰ هزار بشکه به عرضه جهانی نفت از سوی اوپک و متحدانش در فاصله آوریل تا‌کنون افزوده شده است. این مقدار بسیار کمتر از یک میلیون بشکه‌ای است که وزیر انرژیعربستان در نشست اوپک در ماه ژوئن مدعی بود باید به بازار افزوده شود.

 

 واکنش بازار به اعطای معافیت‌های نفتی

دولت ترامپ در ماه‌های اخیر بارها اعلام کرده بود که هدفش از تحریم‌ها به صفر رساندن صادرات نفت ایران همزمان با آغاز تحریم‌ها در ۵ نوامبر (۱۴ آبان) است. هرچند کارشناسان بر این باور بودند که رسیدن به چنین هدفی محقق نخواهد شد، اما این اظهارات به شدت بازار را نگران آینده عرضه و ایجاد کمبود نفت در بازار کرده بود. از این رو در دو ماه گذشته قیمت‌ها رشد شدیدی را تجربه کردند؛ به‌طوری‌که بهای نفت برنت هفته گذشته از مرز ۸۷ دلار بر بشکه نیز عبور کرد که به معنای رشد ۲۴درصدی قیمت‌ها نسبت به میانه ماه آگوست (اوایل مرداد ماه) است.

حال در شرایطی که تحریم‌های آمریکا بهای نفت را به سرعت افزایش داده است، برخی منابع در دولت ترامپ هفته گذشته اعلام کردند این کشور به دنبال اعطای معافیت به خریدارانی است که واردات نفت از ایران را تا ماه نوامبر به‌طور موثری کاهش داده باشند. این خبر بهانه‌ای شد که قیمت‌ها روز گذشته افت قابل توجهی را تجربه کنند.

بر اساس آمار بلومبرگ، بهای نفت‌خام برنت، نفت شاخص بازار اروپا روزگذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت ۱۶ به وقت تهران) حدود ۳/ ۱دلار معادل ۵/ ۱درصد کاهش یافت و به ۸۷/ ۸۲ دلار بر بشکه رسید. نفت وست‌تگزاس اینترمدیت، نفت‌خام بازار آمریکا نیز حدود یک دلار معادل ۳/ ۱ درصد افت قیمت را تجربه کرد و ۳۷/ ۷۳ دلار بر بشکه معامله شد.

وزیر نفت نیز واکنش بازار نفت به خبر تحریم‌های ایران را دلیلی بر کذب بودن ادعای ولیعهدسعودی می‌داند. زنگنه روز گذشته در گفت‌وگو با «شانا» گفت: چنین گزافه‌گویی‌ها ممکن است آقای ترامپ را راضی کند، اما بازار هرگز چنین ادعاهایی را باور نمی‌کند. او افزوده است: به‌نظر می‌رسد این گفته‌ها، تحت فشار آقای ترامپ به این مقام‌ها بوده است، وگرنه در واقعیت، نه عربستان سعودی و نه هیچ تولیدکننده دیگری، توان چنین تولیدی را نداشته و ندارد. بازار و افزایش قیمت‌ها بهترین گواه است که بازار با کمبود روبه‌رو و به‌درستی نگران کمبود شدید نفت است.

به گفته وزیر نفت آنچه عربستان سعودی در این مدت به بازار عرضه کرده، نه از ظرفیت مازاد تولید که از ذخایر پیشین آن تامین شده است. زنگنه تاکید کرده است: گفته‌هایی که درباره عرضه بیشتر نفت برای جایگزین کردن صادرات نفت ایران صورت می‌گیرد از سوی هر کشوری که باشد، گرچه در واقعیت، تاثیر چندان تعیین‌کننده‌ای در تغییر وضع بازار ندارد، اما دارای آثار کوتاه‌مدت روانی و در نهایت برای راضی کردن آمریکا و اظهار همراهی با آن در اعمال تحریم‌ها علیه ایران است.

علاوه بر این روزگذشته غالب خبرگزاری‌ها و نشریات خارجی، کاهش قیمت نفت را به دلیل احتمال معافیت برخی مشتریان نفت ایران از تحریم‌های آمریکا دانستند. روزنامه فایننشال‌تایمز در گزارش خود به تحلیل بانک ANZ اشاره کرد که افت قیمت‌ها در روز گذشته را به دنبال کاهش قیمت‌ها در آخرین ساعات معاملات روز جمعه و در پی‌انتشار خبر اعطای معافیت به برخی مشتریان نفت ایران دانسته است.

رویترز نیز در گزارشی که از شرایط بازار نفت تهیه کرده خبر احتمال معاف شدن برخی مشتریان نفت ایران از تحریم‌ها را دلیل اصلی کاهش قیمت‌ها می‌داند. بر اساس گزارش رویترز، کارشناسان JBC اعلام کرده‌اند که «اعلام احتمال دادن معافیت خیلی سریع به کاهش قیمت نفت منجر شد.»

علاوه بر این رویترز به تداوم خرید نفت دو شرکت پالایشی هندی از ایران اشاره کرده و آن را دلیلی برای کاهش قیمت‌ها می‌داند. وزیر نفت هند روز گذشته خبر تداوم خرید این کشور از ایران بعد از شروع تحریم‌ها را تایید کرد.

به گزارش خبرگزاری رویترز، دارمندرا پرادهان، وزیر نفت هند اعلام کرده است که دو شرکت هندی برای خرید نفت از ایران در ماه آینده میلادی ثبت سفارش کرده‌اند. اما در شرایطی که به نظر می‌رسید ثبت سفارش دو پالایشگاه هندی به احتمال اعطای معافیت از سوی دولت آمریکا مربوط است، وزیر نفت هند گفته است: «هنوز اطلاع نداریم که از تحریم‌های آمریکا علیه صادرات نفت ایران، معاف خواهیم شد یا نه.» در واقع به‌نظر می‌رسد فشار اقتصادی ناشی از قیمت بالای نفت به هند و نیاز این کشور به نوع نفت ایران موجب شده که پالایشگاه‌های این کشور بدون در نظر گرفتن تحریم‌های آمریکا به خرید نفت از ایران ادامه دهند. بر اساس این خبر دو شرکت پالایشگاهی منگالور و ایندین اویل، در مجموع در ماه نوامبر یعنی همزمان با شروع تحریم‌ها ۹ میلیون بشکه از ایران نفت خریداری کرده‌اند.