تأمین مالی جمعی در ایران چگونه است؟
از کارکردهای اصلی روش تأمین مالی جمعی می‌توان به تأمین مالی انواع طرح‌های خرد، نوآورانه و زودبازده اشاره کرد؛ مواردی مانند ساخت یک اپلیکیشن موبایل، یک نرم‌افزار رایانه‌ای، مرمت و بازسازی بناها، ساخت ساختمان، تولید فیلم و سریال و هر آنچه در قالب مشارکت بتوان ایجاد کرد، اشاره کرد.
به گزارش روابط عمومی فرابورس ایران، تأمین مالی جمعی (Crowdfunding) که برخی اوقات تأمین سرمایه از اجتماع یا تأمین مالی جمعی نامیده می‌شود، معمولاً مشارکت جمعی توسط افرادی که سرمایه‌گذاری مشترک می‌کنند هم نامیده می‌شود، اغلب از طریق اینترنت انجام می‌شود تا از تلاش‌های یک کارآفرین توسط عموم جامعه یا سازمان‌ها حمایت شود.
تأمین مالی جمعی برای اهداف متنوعی نظیر درمان بیماری تا چاپ کتاب، حمایت مالی هنرمندان تا طرفداران کمپین‌های انتخاباتی و تأمین سرمایه لازم برای راه‌اندازی یک کسب‌وکار نوپا یا کسب‌وکار کوچک کاربرد دارد. در رابطه با تأمین مالی جمعی در ایران با امیر هامونی مدیرعامل فرابورس ایران به گفتگو نشستیم که متن آن را در ادامه می‌خوانید.
چه پلتفرم‌هایی از سرمایه‌گذاری جمعی در ایران وجود دارد؟
تأمین مالی جمعی مدل‌های مختلفی در دنیا دارد اعم از مدل مبتنی بر اهدا، مدل مبتنی بر پاداش، مبتنی بر وام و مدل مبتنی بر شراکت. مدل مبتنی بر اهدا معمولاً برای پروژه‌های خیریه، اجتماعی، بشردوستانه و غیرانتفاعی کاربرد دارد.
در مدل مبتنی بر پاداش نیز تأمین‌کننده در قبال حمایت خود پاداشی را دریافت می‌کند که این پاداش ممکن است مادی یا معنوی بوده و ارزش آن با حمایت انجام‌شده برابر باشد یا نباشد. در مدل مبتنی بر وام تعدادی از افراد (هر کس به‌قدر توان خود)، بخشی از سرمایه مدنظر را به درخواست‌کننده تأمین مالی، وام می‌دهند که این نوع وام‌ها به دو صورت کوتاه‌مدت و بلندمدت اعطا می‌شوند.
در مدل مبتنی بر مشارکت که معمولاً بودجه موردنیاز توسعه یک کسب‌وکار نوپا یا درحال‌توسعه تأمین می‌شود، تأمین‌کننده منابع، نقش مشارکت‌کننده پروژه را دارد و در سود و زیان پروژه شریک است که دستورالعمل تأمین مالی جمعی که به‌تازگی از سوی شورای عالی بورس و اوراق بهادار به‌طور رسمی ابلاغ‌شده نیز مبتنی بر مشارکت است.
پروژه‌ها چگونه انتخاب می‌شوند؟
مدل دستورالعمل کراودفاندینگ که به‌تازگی ابلاغ‌شده، مبتنی بر مشارکت است و مراحل تأمین مالی جمعی نیز به این صورت است که شرکت متقاضی تأمین مالی جمعی باید در گام نخست پروژه خود را به عامل ارائه کند و با توجه به اینکه تأمین مالی به‌صورت مشارکتی است و مشارکت‌کنندگان در سود و زیان آن طرح شریک می‌شوند، طرح یا ایده ارائه‌شده باید از جذابیت برخوردار باشد تا نظر مخاطب را جلب کند.
عامل همان صاحب پلتفرم است که باید با یکی از نهادهای مالی تحت نظارت سازمان بورس قرارداد امضا کند. عامل برای انجام تأمین مالی جمعی باید نسبت به اخذ مجوز فعالیت برای پلتفرم یا نرم‌افزار تحت وبی که تمامی طرح‌های قابل تأمین مالی در آن ثبت‌نام و از طریق آن تأمین مالی می‌کنند، از کارگروه ارزیابی مطابق دستورالعمل اقدام کند که برای دریافت این مجوز، شش ماه فرصت دارد.
نکته دیگر در خصوص تأمین مالی جمعی آن است که حوزه جغرافیایی اجرای طرح‌های موردنظر در داخل کشور بوده اما جمع‌آوری منابع مالی موردنیاز این طرح‌ها از تأمین‌کنندگان خارج از کشور نیز امکان‌پذیر است.
از سوی دیگر حداکثر مقدار قابل تأمین از طریق تأمین مالی جمعی برای هر طرح ۲۰ میلیارد ریال در نظر گرفته‌شده است که این مبلغ سالانه توسط کارگروه ارزیابی، موردبازنگری قرار می‌گیرد.
علاوه بر این هر پلتفرم نباید بیش از ۲۰ میلیارد تومان طرح بازداشته باشد یعنی ۱۰ طرح به‌صورت هم‌زمان امکان تأمین مالی دارند اما محدودیتی برای تعداد طرح‌ها به‌صورت غیرهمزمان وجود ندارد.
در ضمن خود متقاضی نیز باید به میزان ۱۰ درصد در تأمین مالی مشارکت کند که این مبلغ را می‌تواند از طریق فرشتگان سرمایه‌گذار، وی‌سی‌ها یا شتاب‌دهنده‌ها نیز تأدیه کند. نکته آخر آنکه امکان تأمین مالی یک طرح از طریق چند سکو وجود ندارد.
یادآور می‌شوم که سازمان بورس و فرابورس نقش حداقلی و آن‌هم در تأیید پلتفرم‌ها دارند. بدین ترتیب در طرح‌ها ورود نمی‌کنیم و تنها به نرم‌افزار، مجوز فعالیت می‌دهیم. وزارت ارتباطات نیز برای پیشگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، به پلتفرم‌هایی که از فرابورس مجوز نگیرند اجازه فعالیت نمی‌دهد.
از کارکردهای اصلی روش تأمین مالی جمعی می‌توان به تأمین مالی انواع طرح‌های خرد، نوآورانه و زودبازده اشاره کرد؛ مواردی مانند ساخت یک اپلیکیشن موبایل، یک نرم‌افزار رایانه‌ای، مرمت و بازسازی بناها، ساخت ساختمان، تولید فیلم و سریال و هر آنچه در قالب مشارکت بتوان ایجاد کرد، اشاره کرد و با توجه به اینکه یکی از اهداف تدوین دستورالعمل تأمین مالی جمعی کمک به تأمین مالی استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان از طریق ظرفیت‌های کراودفاندینگ است، بر اساس این دستورالعمل تمامی شرکت‌ها اعم از استارت‌آپ‌ها، کارآفرینان شرکت‌های دانش‌بنیان و غیر دانش‌بنیان برای هر یک از طرح‌های خود امکان تأمین مالی جمعی دارند.
