۱۳۹ بار حمله به ۵۰ تاسیسات خشکی نفتی ایران

بازخوانی صفحات تاریخ حاکی از آن است که طی هشت سال جنگ تحمیلی، بیش از ۱۳۹ بار به ۵۰ تاسیسات نفتی در مناطق خشکی حمله شده است. در این میان، واحد بهره‌برداری چشمه خوش، واحد بهره‌برداری دهلران و واحد بهره‌برداری آب تیمور به‌طور کامل منهدم شدند. می‌توان گفت که یکی از چشم‌گیرترین دستاوردهای انقلاب اسلامی، بازسازی فوری تاسیساتی بود که مورد حمله قرار گرفتند.؛ اتفاقی که به گفته کارشناسان، نقطه‌ قوت این صنعت طی ۴۰ سال محسوب می‌شود زیرا صنعت نفت در بدترین شرایط، حتی جنگ و بمباران توانست روی پای خود بایستد و به حیاتش ادامه دهد.

به گزارش آرمان اقتصادی، تأسیسات نفتی دارای اهمیت استراتژیک از نظر کسب درآمدهای ارزی و تأمین سوخت و انرژی مصرفی بخش‌های مختلف اقتصادی است. با توجه به این ویژگی‌ها، همزمان با شروع جنگ تحمیلی، این تأسیسات همواره هدف بمباران دشمن قرار گرفته و خسارات زیادی به آن‌ها وارد آمده است. جهت پاسخگویی به نیازهای فوری ناشی از خسارات وارده، ستاد بازسازی وزارت نفت و به تبع آن ستاد بازسازی در شرکت‌های تابعه ایجاد شد.

بازسازی تأسیسات بلافاصله بعد از بمباران

عمده وظایف ستاد بازسازی مناطق نفت‌خیز، تداوم و تحویل نفت خام برای تأمین خوراک پالایشگاه‌ها، صادرات و تداوم تأمین گاز مورد نیاز شرکت ملی گاز بود. در پی هر بمباران، پس از اطفای حریق و پاکسازی کار بازسازی شروع شده و با استفاده از قسمت‌های سالم واحد صدمه دیده راه‌اندازی می‌شد. تاسیساتی که در مناطق نفت‌خیز هدف حمله واقع شده است، شامل واحدهای بهره‌برداری، کارخانجات نمک‌زدایی، ایستگاه‌های تقویت فشار و ایستگاه‌های تزریق گاز، کارخانجات گاز و گاز مایع، پالایشگاه گاز مایع، تلمبه‌خانه‌ها، خطوط لوله انتقال نفت و گاز، مخازن ذخیره نفت خام، اسکله‌های بارگیری و تأسیسات بندری است که از یک تا چند بار مورد حمله واقع شده و از میزان جزئی تا ۱۰۰ درصد آسیب دیده‌اند.

تأسیسات صدمه دیده مناطق خشکی در زمان جنگ تحمیلی

در این میان، تلمبه‌خانه اهواز پنج بار، تلمبه‌خانه شماره یک امیدیه یک بار، تلمبه‌خانه شماره دو امیدیه یک بار، تلمبه‌خانه‌های گوره الف گچساران، گوره ب گچساران، گوره سی گچساران هر کدام ۱۰ بار، واحد بهره‌برداری شماره یک اهواز شش بار، واحد بهره‌برداری شماره دو اهواز، ۹ بار، واحدهای بهره برداری شماره ۴ و ۵ اهواز هر کدام یک‌بار، واحد بهره‌برداری شماره یک و دو مارون هر کدام دو بار، واحد بهره‌برداری شماره ۳ مارون یک بار، مورد حمله قرار گرفتند.

هم‌چنین واحد بهره‌برداری لب سفید سه بار، واحد بهره‌برداری شماره دو آغاجاری چهار بار، واحد بهره‌برداری کرنج سه بار، واحد بهره‌برداری شماره یک پازنان سه بار، واحد بهره‌برداری شماره یک بی بی حکیمه چهار بار، واحد بهره‌برداری شماره دو بی بی حکیمه دو بار، واحد بهره برداری شماره دو گچساران هفت بار، واحد بهره‌برداری شماره سه گچساران پنج بار، واحد بهره‌برداری شماره دو پازنان سه بار و واحد بهره‌برداری منصوری یک بار مورد حمله قرار گرفتند و واحدهای بهره‌برداری چشمه خوش، دهلران و آب تیمور به طور کامل منهدم شدند.

از سوی دیگر، کارخانه نمک‌زدایی شماره یک، دو، سه و پنج اهواز هر کدام به ترتیب یک بار، دو بار و یک بار مورد حمله قرار گرفتند. کارخانه نمک‌زدایی شماره یک، دو و سه مارون به ترتیب دو، سه و یک بار مورد حمله قرار گرفتند.

همچنین کارخانه نمک زدایی شماره دو آغاجاری و شماره دو پازنان هر کدام سه بار مورد حمله قرار گرفتند. از میان ایستگاه‌های تقویت فشار گاز و تزریق گاز ایستگاه تقویت فشار گاز شماره یک و دو اهواز هر کدام چهار بار و شماره چهار یک بار مورد حمله قرار گرفتند.

ایستگاه تقویت فشار گاز شماره دو مارون، شماره دو و سه گچساران نیز هر کدام سه بار مورد حمله قرار گرفتند. از میان کارخانجات گاز و گاز مایع، به کارخانه گاز و گاز مایع شماره ۲۰۰ و ۵۰۰ آغاجاری به ترتیب سه و یک بار حمله شد. کارخانه گاز و گاز مایع شماره ۹۰۰ گچساران سه بار و شماره ۱۰۰۰ آغاجاری هم دو بار مورد حمله واقع شدند. این در حالیست که پالایشگاه گاز و گاز مایع ماهشهر خطوط لوله انتقال نفت و گاز، مخازن ذخیره نفت خام، اسکله‌های بارگیری و تأسیسات دریایی جزیره خارک بارها مورد حمله واقع شدند.

حمله به تأسیسات نفتی دریایی

طبق اطلاعاتی که وزارت نفت در اختیار ایسنا قرار داده است، تاریخ تشکیل شرکت نفت فلات قاره ایران، اواخر شهریور سال ۵۹ و مصادف با شروع جنگ تحمیلی و حملات موشکی دشمن به تأسیسات نفتی در دریا بود. در این زمینه تأسیسات مناطق بهرگان و خارک شامل میادین نوروز، بهرگان سر، سروش و ابوذر بیش از دیگر مناطق فلات قاره در سال‌های ۵۹ تا ۶۴ مورد حمله قرار گرفت و در سال‌های بعد، با گسترش جنگ تحمیلی به مناطق لاوان و سیری، تأسیسات میادین رشادت، رسالت، سلمان و سیری نیز طی سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ بارها مورد حملات نیروهای عراق و آمریکا قرار گرفت. هم‌زمان با این حملات، تعدادی از چاه‌های میادین نوروز، رشادت، رسالت و ابوذر دچار آتش‌سوزی و فوران شد.

میدان نوروز

سکوهای چاه‌های میدان نوروز شامل سکوی شماره سه، شماره پنج و شماره ۹ در اثر اصابت موشک دچار آتش سوزی شدند. در سکوهای پنج و ۹ گروه مهار با استفاده از گروه ویژه غواصان از زیر آب با استفاده از سیستم HOT-TAP با دستیابی به لوله‌های تولیدی چاه‌ها را مهار کردند. در این عملیات، تعدادی از کارکنان در حین عملیات مهار به شهادت رسیدند و تأسیسات نوروز به کلی منهدم شده اعلام شد.

ایمن‌سازی چاه‌ها

با توجه به شدت حملات به چاه‌های نفتی، جهت ایمن کردن چاه‌ها کلیه چاه‌های میادین بهرگان و خارک در میادین هندی جان، بهرگان سر، نوروز، سروش و درود با استفاده از تجهیزات لازم سیمان به طور موقت متروک شد.

تأسیسات میادین بهرگان سر، هندیجان، سروش و ابوذر، به کلی منهدم و تولید آن‌ها کاملاً متوقف شد اما تأسیسات میادین بهرگان سر، هندیجان و ابوذر به‌طور موقت مورد بازسازی قرار گرفت. به طوری که در سال ۱۳۶۷ امکانات جهت فرآورش روزانه ۱۴۰ هزار بشکه در میدان ابوذر و ۴۰ هزار بشکه در میادین هندیجان و بهرگان سر فراهم شد.

میدان سلمان

هم‌چنین تأسیسات میدان سلمان در سال‌های ۱۳۶۴ و ۱۳۶۵ مورد حمله هوایی عراق قرار گرفت. در سال ۱۳۶۶، علاوه بر حملات دشمن بعثی به تأسیسات دریایی و خشکی سلمان، مجتمع بهره‌برداری سلمان نیز توسط نیروهای آمریکایی منهدم شد. عملیات مهار آتش سوزی‌ها در دریا و خشکی و بازسازی‌های موقت انجام شد، به طوری که در سال ۱۳۶۷ تولید از این میدان مشترک آغاز شد.

میادین رسالت و رشادت

سکوهای رسالت و رشادت در سال‌های ۱۳۶۵ و ۱۳۶۶ مورد حمله قرار گرفت و تأسیسات بهره‌برداری دریا در هر دو میدان، به‌طور کلی منهدم و سکوهای چاه‌های و بهره‌برداری میدان رشادت که مورد حمله مستقیم آمریکا قرار گرفته بود، به زیر دریا سقوط کرد که این امر باعث فوران و آتش سوزی چاه‌های این میدان شد.

مخازن ذخیره نفت خام

دو مخزن ذخیره میادین رسالت و رشادت در جزیره لاوان، هر یک به ظرفیت ۵۰۰ هزار بشکه، به‌دلیل اصابت بمب منفجر و درنتیجه به مخازن همجوار نیز صدمات عمده‌ای وارد شد. مخزن ۵۰۰ هزار بشکه‌ای سلمان نیز مورد اصابت موشک قرار گرفت.

اسکله بارگیری

جزیره سیری هدف حمله هوایی قرار گرفت و به بازوهای بارگیری خسارت کلی وارد آمد اما سریعاً بازسازی موقت انجام و صدور نفت خام از سر گرفته شد.