شکار گنج در فضای مجازی؛ خرید کالای دست دوم نشانه فقر است؟

از سویی، در حال حاضر در ایران اما مشتری نسبت به خرید کالاهای دست دوم یا استفاده شده چه از طریق فضای مجازی چه خرید از مغازه، ذهنیت منفی دارد و افراد این نوع خرید را به دلیل فقر ارزیابی می‌کنند.

این در حالی است که خرید و استفاده از وسایل دست دوم اکنون یک پدیده معمول روزمره است، نه یک جایگزین که توسط افراد معتبر و مشهور پنهان می‌شود، نه یک عمل افراطی ضد مادی گرایی و نه همراه با ننگ فقر.

به تازگی حتی مقامات دولتی سوئد نیز تحت تأثیر شور و اشتیاق به چیزهای دوست داشتنی دست دوم قرار گرفته‌اند که منجر به بحث در مورد معافیت مالیاتی توسط خیرین و ترویج استفاده مجدد به عنوان بخشی از اخلاق شهروندی شده است.

گوتنبرگ یکی از بندرها و مراکز مهم اروپایی برای تجارت و هاب منطقه در بیش از دو قرن گذشته بوده و شاهد ورود و خروج مداوم مهاجران، کالاها و ایده‌ها بوده است. تغییر رویه مردم دلیل اساسی در توسعه اقتصادی این شهر شد. در سال‌های اخیر نسبت به سال‌های گذشته بازار اشیاء استفاده شده برای طراحی داخلی و دکوراسیون منازل از قبیل مبلمان، لامپ، چینی، وسایل آشپزخانه، لوازم برقی، اسباب بازی و غیره تحول یافته است.

تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده مجدد و بازیافت نقش مهمی در تبدیل زباله به منابع، مبارزه با پیامدهای مخرب محیط زیست از انتشار بیشتر مواد در مدیریت پسماند و کمک به دستیابی کارآمدتر از منابع اقتصادی محدود دارد. وقتی فروشگاه‌های دست دوم در گوتنبرگ را در سال ۲۰۰۳ با وضعیت فعلی مقایسه می‌کنیم، تغییرات بسیار زیادی در بازار دست دوم شاهد هستیم. به گفته صاحبان مغازه، اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰ همه چیز تغییر کرد.

با افزایش سریع محبوبیت کالاهای دست دوم و ظهور اطلاعات گسترده در دسترس در اینترنت، صاحبان مغازه شاهد کاهش اختلاف قیمت میان کالاهای تولید شده و دست دوم بودند.

در گذشته کالاهای دست دوم به طور واضحی از کالاهای تولید شده ارزان‌تر بودند اما امروزه تفاوت قیمت زیادی به چشم نمی‌خورد. این پدیده در کشورهایی مانند سوئد که سال‌هاست فرهنگ سازی خرید کالاهای دست دوم صورت گرفته طبیعی است اما در کشورهای مانند ایران که هنوز خرید کالاهای دست دوم عادی نشده، ارزانی آن به شدت به چشم می‌خورد و به قولی می‌توان هنوز از طریق این کالاها سود کرد.

سوئدی‌ها معتقد هستند که خرید دست دوم مانند شکار گنج است، اگر صبر و وقت داشته باشید می‌توانید محصولات با کیفیت عالی را با هزینه کم پیدا کنید. پنهان نیست که مصرف بی رویه و تولید کالاها ما را متلاشی می‌کند و منابع طبیعی کره زمین را تحت فشار قرار دهد و مسئول افزایش مقادیر زیادی از گازهای گلخانه‌ای است. کمتر از یک درصد از لباس‌ها در سراسر جهان بازیافت می‌شوند، اما مشکل فراتر از لباس است. بیش از نیمی از زباله‌های مصرف کننده در محل دفن زباله پایان می‌یابد. تنها در آمریکا سالانه بالغ بر ۱۳۰ میلیون تن زباله دفع می‌شود.

از این رو برای کاهش ضایعات و ترویج زندگی پایدار، یک پروژه مرکز خرید با فروش کالاهای بازیافتی در شرق سوئد تأسیس شد. هنگامی که مرکز خرید ReTuna برای اولین بار در سال ۲۰۱۵ درهای خود را باز کرد، برخی این ایده را یک ایده رادیکال قلمداد کردند، اما این پروژه موج جدیدی از فرهنگ کالاهای دست دوم و بازیافتی را در سطح بین المللی برانگیخته و امیدواری در مبارزه با زباله‌های جهانی داشت. سال گذشته، گردش مالی این فروشگاه از ۱۱ میلیون کرون سوئدی گذشت. درواقع بیش از ۱.۱ میلیون دلار بوده است.

«بلاکت» هم یک بازار فروش آنلاین سوئدی است که شبیه آمازون یا eBay است. این یک شرکت خصوصی است که در سال ۱۹۹۶ راه اندازی شد. ۵۷ نفر در آن کار می‌کنند. این بزرگترین بازار ملی خرده فروشی است که ۵ میلیون نفر هفتگی از صفحه وب آن بازدید می‌کنند. هشت نفر از ۱۰ سوئدی چیزی را در Blocket خریداری و فروخته‌اند، ۹۹ درصد آنها در مورد بلاکت شنیده‌اند. در سال ۲۰۱۳ فروش کالاهای دست دوم در Blocket آنقدر افزایش پیدا کرد که تخمین زده می‌شود ۱.۶ میلیون تن تولید گازهای گلخانه‌ای (GHG) را ذخیره کرده است.

در حال حاضر در ایران نیز سایت‌های متعددی برای به اشتراک گذاشتن اجناس راه اندازی شده که مهم‌ترین و شاید کاربردی‌ترین آن سایت‌های دیوار و شیپور است. با راه اندازی این سایت‌های خرید و فروش تغییراتی در ذهنیت مردم برای خرید و فروش این نوع اجناس دیده شد. شهروندان علاوه بر اینکه وسایل خود را به فروش گذاشتند به یکدیگر برای خرید ارزان‌تر این سایت‌ها را معرفی کردند. شاید بتوان گفت با گسترس استفاده درست از این قبیل سایت‌ها و نظارت بر اجرای صحیح عملیات فروش می‌توان در زمینه‌های مختلف مانند کنترل قیمت و توزیع کالا از این ظرفیت استفاده کرد.