تجارب بین المللی ادغام بانکی

*دکتر سید محسن طباطبایی/ کارشناس اقتصادی

چندی است رئیس کل بانک مرکزی بر ضرورت ادغام برخی بانک ها و سبک سازی این سیستم تاکید دارد. وی در گفتگویی اعلام کرده است:« وقتی بانک‌ها با یکدیگر ادغام می‌شوند، صرفه‌جویی قابل توجهی برای آنها به همراه خواهد داشت، چراکه قیمت‌ تمام شده و  هزینه خدمات آنها کاهش می‌یابد. از سوی دیگر برخی از هزینه‌های دیگر از جمله هزینه‌های مربوط به شعب کاهش می‌یابد چرا که وقتی دو بانک با یکدیگر ادغام می‌شوند، دیگر دلیلی برای وجود دو شعبه از آن در یک خیابان وجود ندارد. در این حالت می‌توانند یکی از شعب را تعطیل و آن را در جای دیگری توسعه دهند.»
در این میان باید توجه داشت که مساله ادغام بانک ها پیش از این در بسیاری از کشورها نیز سابقه داشته است و لذا می توان از این تجارب بهره کافی بود.
به طور کلی تجربه ادغام در اقتصادهای لیبرالی در سال های دهه ۱۹۹۰ رخ داده و این عمل در سیر تطوری نظام بانکی جهانی تجربه شده است. به دلیل تقویت رویکردهای لیبرلی در نظام بانکی در آمریکا و اروپا در طی دهه ۱۹۹۰ و پررنگ شدن رقابت پذیری بانک ها برای بقای بانک ها در نظام های بانکی، شرایط بانکداری بهبود یافت و بسیاری از موانع و محدودیت های عمدتاً قانونی که بر تعاملات فرامنطقه ای و فراایالتی وفراملی اعمال شده بود، رفع شد و ادغام های بزرگی در بانک ها اتفاق افتاد و حرکت های خوبی به سمت گسترش بانکداری بین ایالتی و بین المللی شد.
نظام بانکداری آمریکا توانست طی این مدت سیستم بانکداری یکپارچه، نهادهای مالی بزرگ، متنوع و با سرمایه خوب و کافی را در درون خود داشته باشد که تحت نظارت یک سیستم نظارتی یکپارچه و منسجم و بدور از تأثیرات سیاسی زاید به فعالیت بپردازد. در اروپا نیز در اثر رفع موانع نظارتی و افزایش رقابت پذیری در بانک های اروپایی، ایجاد ادغام های بانکی و بروز بانک های بزرگ تر در این کشورها برای حفظ قدرت رقابتی در بازارهای بانکی اروپا رخ داد.
به عنوان مثال در جمهوری چک، تنها ۴ بانک حدود ۵۷ درصد از کل دارایی های بانکی این کشور را در اختیار داشتند. در کشور دانمارک نیز برای حفظ قدرت رقابتی، ادغام مؤسسات بانکی طی سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ منجر به کاهش تعداد مؤسسات (از ۱۹۶ به ۱۳۱) شد. طی سال های ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۸ تعداد انواع بانک ها در ایتالیا نیز کاهش یافت – در ۱۹۹۰ تعداد بانک ها حدود ۱۱۵۴ بود در حالی که این تعداد در ۱۹۹۸ به ۹۳۴ رسید – و تعداد بانک های خارجی افزایش داشت – از ۳۷ بانک به ۵۹ بانک رسید – که دلیل عمده کاهش تعداد بانک ها، حرکت آنها به سمت ادغام به دلیل ایجاد بانک هایی بزرگتر و با مزیت رقابتی بیشتر در بازار بانکی ایتالیا بود و این تغییر ساختار طی این سال ها در تمام کشورهای اتحادیه اروپا ادامه داشت.
از مهمترین دلایل ادغام بانک ها در اروپا و امریکا از بعد از دهه ۱۹۹۰ میلادی می توان به: افزایش هزینه¬های دسترسی آسان به خدمات بانکی برای مشتریان، صرفه های حاصل از مقیاس، انگیزه های مالیاتی و رهایی بانک ها از مشکلات مالی، ایجاد مزیت رقابتی با ارائه طیف وسیعی از خدمات بانکی، تمایل به تنوع سازی خدمات بانکی، انواع کارایی مانند کارایی مدیریتی اشاره نمود.