وضعیت کارمندان بعد از ادغام بانک‌ها
دوست‌حسینی می‌گوید: قانون کار به نفع کارمندان و کارگران است، بعید به نظر می‌رسد که با ادغام بانک‌ها، بیکاری ایجاد شود و عده‌ای کار خود را از دست بدهند ولی شاید وضعیت استخدام‌ها تغییر کند.
به‌گزارش آرمان اقتصادی (ecoideal)،حدود یک‌سالی است که زمزمه‌هایی از ادغام بانک‌ها در کشور شنیده می‌شود؛ زمزمه‌هایی که با رشد قارچ‌گونه بانک‌های خصوصی، مؤسسات اعتباری و تعاونی‌های با مجوز و بدون مجوز، این‌بار جدی‌تر از همیشه، برای کاهش مشکلات بانکی، بر سر زبان‌ها افتاده‌اند. واقعیت این است که از زمانی که در کنار بانک‌های دولتی، خصوصی‌ها و مؤسسات اعتباری پا در عرصه نظام پولی کشور گذاشتند، مشکلات و معضلات بانکی‌ها بالا گرفتند؛ مشکلاتی که گاه و بیگاه از رقابت ناسالم آنها حکایت کردند و هرازگاهی از چالش‌های جذب سپرده، گفتند. حالا با تحمل سال‌ها رنج و مشقت در این حوزه، سیاست‌گذاران بازار پول، قرار است تا به فریاد بانک‌های ورشکسته و مؤسساتی که با سرمایه اندکی مواجه هستند، برسند. به عبارتی حالا دیگر بانکی‌ها روزهای پرخبری را سپری می‌کنند؛ تقریبا روزی نیست که ادغام بانک‌ها، در تارنمای رسانه‌ها خودنمایی نکند؛ خبرهای داغ زیادی در این‌باره به گوش می‌رسد؛ حرف‌هایی که از بالارفتن نظارت بانک مرکزی بر فعالیت مؤسسات مالی و پولی، حکایت می‌کنند. شنیده‌ها می‌گویند، در اولین مرحله از اجرای این طرح، قرار است، یک مؤسسه اعتباری با یک بانک بزرگ‌تر ادغام شود. ولی‌الله سیف هم گفته، ادغام یکی از روش‌های نزدیک‌شدن صورت‌های مالی بانکداری ایرانی به استانداردهای روز دنیا‌ست. اصلاح نظام بانکی، با همه مزایایی که سیاست‌گذاران نظام پولی از آن حکایت می‌کنند، از نگاه بسیاری نگران‌کننده است و ابهامات زیادی از این طرح در ذهن مردم وجود دارد؛ برخی نگران سپرده‌هایشان هستند، برخی دیگر نیز از وضعیت کارمندان بانکی با کمتر‌شدن شعبههای بانکی، می‌پرسند. کار به جایی رسیده که برخی، از پارتی‌بازی‌هایی که می‌تواند با ادغام بانک‌ها ایجاد شود، حکایت می‌گویند؛ عباس هاشمی، یکی از اقتصاددانانی است که دراین‌باره به مسئولان هشدار داده تا مواظب پارتی‌بازی‌های احتمالی و سود و ضرر عده‌ای باشند. با این همه به نظر می‌رسد که طرح ادغام بانک‌ها بیشتر از این حواشی، به نفع اقتصاد کشور باشد؛ چون با توجه به مشکلاتی که حالا برخی از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در آنها دست و پا می‌زنند، ادغام بانک‌ها که تجربه موفق بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته است، ایده‌ای پرسود و منفعت برای بانکی‌ها خواهد بود. آن‌طور که کاظم دوست‌حسینی، مدیرعامل سابق بانک توسعه صادرات ایران، به «وقایع‌اتفاقیه»، می‌گوید: «طرح ادغام، یکی از طرح‌های ریشه‌دار در اکثر کشورهای موفق دنیا‌ست. در ایران هم این موضوع مطرح بوده اما به اسم بانک‌ها نبوده است.»
ادغام بانک‌ها؛ تجربه روزهای بعد از انقلاب
یکی از سؤالات مهمی که حالا با بالاگرفتن این‌چنین خبرهایی به ذهن می‌رسد، این بوده که آیا کشور ما تاکنون تجربه‌ای در‌این‌زمینه داشته است یا نه؟ واقعیت این است که بعد از پیروزی انقلاب و پس از تغییر قوانین بانکداری دغدغه اسلامی‌شدن قوانین بانکداری بدون ربا، در کشور مطرح شد و حتی برخی از بانک‌ها با یکدیگر ادغام شدند. در واقع، آن‌روزها با ادغام 12 بانک، بانک تجارت تشکیل شد؛ با ادغام 10 بانک، بانک ملت؛ با ادغام چهار بانک، بانک مسکن و دست آخر با ادغام چهار بانک هم، بانکی به نام صنعت و معدن ایجاد شد. دوست‌حسینی هم برای گفتن از تجربه قبلی کشور در‌این‌زمینه به همان روزها اشاره کرده و می‌گوید: «در ابتدای انقلاب، این طرح در کشور اجرا شد و حالا بانک‌هایی مثل بانک تجارت و ملت، حاصل همین ادغام‌ها هستند.» او در ادامه می‌گوید: «در حوزه مؤسسات مالی و اعتباری هم اخیرا ادغام انجام شده؛ درواقع، بانک آینده، ترکیبی از چندین مؤسسه اعتباری در کشور است.» او با اشاره به اینکه برای بهترشدن اجرای این طرح باید قانون حرف اول را زده و نظارت‌های قانونی وجود داشته باشد، ادامه می‌دهد: «این‌چنین ادغام‌هایی باید قانونی بوده و حتی دارای توجیه اقتصادی هم باشند.»
صدای یک هشدار؛ مراقب پارتی‌بازی باشید
بانک مرکزی مراقب پارتی‌بازی در ادغام بانک‌ها باشد؛ این را برخی از اقتصاددانان می‌گویند و از خطرات احتمالی و پارتی‌بازی حکایت می‌کنند. آن‌طور که عباس هشی، یکی از کارشناسان اقتصادی، به خبرآنلاین گفته، «نباید در طرح ادغام بانک‌ها پارتی‌بازی صورت بگیرد و گروهی در این طرح ضرر ببینند و گروهی سود ببرند.» به گفته هشی، درحالی‌که در اقتصاد ما ربا حرام است و تنها کشوری هستیم که بانکداری اسلامی را اجرا می‌کنیم اما تنها کشوری هم هستیم که بیش از 70 درصد تبلیغ تلویزیون به تبلیغ بانک‌ها اختصاص یافته؛ از طرف دیگر سر هر چهارراه در خیابان‌ها هم چند شعبه بانک داریم. او افزود: «در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته که می‌گوییم نزول‌خوار هستند، این میزان بانک وجود ندارد و تبلیغات بانک، جایزه و سپرده ندارند. بانک‌های دولتی قبل از دهه 80 همه به دستور رئیس بانک مرکزی و وزیر دارایی وقت کار می‌کردند اما درحال‌حاضر بانک‌های خصوصی تبدیل به صندوق سرمایه‌داری شده‌اند.» هشی ادامه داد: «بانک‌ها در کشورهای پیشرفته دنیا در امور مربوط به سرمایه‌گذاری حضور دارند، نه اینکه پول مردم را پس‌انداز کنند و امورات روزانه آنها را بگذرانند.» او با بیان اینکه رشد بانک‌های ایران در جهان اول است، تصریح کرد: «حال آنکه تاکنون این رشد به سود اقتصاد کشور هم نبوده است.» این اقتصاددان عنوان کرد: «راه‌حل درست برای حل مشکلات کنونی بانک‌ها ادغام است اما باید توجه کرد که در ادغام نباید پارتی‌بازی صورت بگیرد. در گذشته ادغام دو بانک موجب ضرر و زیان گروهی و در مقابل سود زیاد برای طرف دیگر شد، از‌همین‌رو نباید این تجربه مجددا تکرار شود چون برخی بانک‌ها که در گذشته ادغام شدند، هنوز با مشکل روبه‌رو هستند.»
مزایای ادغام بانک‌ها
کاهش هزینه خدمات و قیمت تمامشده و صرفه‌جویی از مهم‌ترین نکاتی هستند که با ادغام بانک‌ها، از نظر رئیس کل بانک مرکزی می‌توانند مشکلات بانکی‌ها را کمتر کنند اما دوست‌حسینی، معتقد است که این طرح خود هزینه‌بر است و در طولانی‌مدت، خواهد توانست مشکلات نظام بانکی را اصلاح کند. به گفته دوست‌حسینی، در گذشته این طرح اجباری نبود ولی حالا بانک مرکزی آن را اجباری کرده تا هزینههای بانک‌ها کاهش یابد. به گفته این کارشناس بانکی، «ادغام‌کردن بانک‌ها از مواردی بوده که اجرای آن خود هزینه‌بر است و نمی‌توان از آن در راستای کاهش هزینه‌ها یاد کرد.» دوست‌حسینی، مهم‌ترین مشکل در نظام بانکی را بحث معوقات و نبود بودجه برای ارائه تسهیلات، عنوان می‌کند که باید مورد توجه قرار گیرد و ادغام بانک‌ها در این مورد تأثیری نخواهد داشت. این کارشناس حوزه بانکی یکی از مهم‌ترین مزایا در تحقق ادغام بانک‌ها را افزایش نظارت دانست و خاطرنشان کرد: مهم‌ترین اثر طرح ادغام بانک‌ها این بوده که نظارت بانک مرکزی روی بانک‌ها بیشتر خواهد شد که خود امر مهمی است. دوست‌حسینی یکی از مهم‌ترین مسائلی را که در ادغام بانک‌ها باید مورد توجه قرارگیرد این‌گونه بیان کرد: اینکه دو مؤسسه یا بانک ناموفق باهم ادغام شوند، نمی‌توانند برای نظام بانکی کشور مؤثر باشند. او افزود: باید یک مؤسسه یا بانک موفق با یک مؤسسه ناموفق ادغام شوند تا بخشی از مشکلات در نظام بانکی حل شده و ضعف‌های مؤسسات در کنار هم رفع شود. به گفته دوست‌حسینی، بخشی از مشکلات به‌وجود‌آمده در بانک‌ها و مؤسسات موقتی است و در پی پرداخت تسهیلاتی بوده که به راحتی نقد‌شونده نیستند.
وضعیت کارمندان بعد از ادغام
برخی از بانک‌هایی که هزینه بالا و سرمایه اندکی دارند، باید باهم ادغام شوند؛ از زمانی که بانک مرکزی تصمیمی جدی برای اجرای این طرح گرفته، سؤالات زیادی هستند که باید پاسخ داده شوند، اینکه وضعیت کارمندانی که در شعبههای این بانک‌ها کار می‌کنند به کجاها خواهد رسید و حتی وضع استخدام‌های بانکی کمتر شده یا افزایش مییابد، یکی از مهم‌ترین ابهاماتی هستند که به ذهن می‌رسند. دوست‌حسینی برای پاسخ به این سؤال، از قانون کار گفته و از اینکه نگرانی‌انی در این‌باره وجود ندارد، می‌گوید: «به طور کلی، قانون کار به نفع کارمندان و کارگران است، بعید به نظر می‌رسد که با ادغام بانک‌ها، بیکاری ایجاد شود و عده‌ای کار خود را از دست بدهند ولی شاید وضعیت استخدام‌ها تغییر کند، یعنی شاید استخدام کمتر شود و بانک‌ها از کارمندان قبلی خود که در شعبه‌ها مشغول هستند، استفاده کنند.» به گفته دوست‌حسینی، با این طرح استخدام‌های جدید به علت مازاد نیرو اتفاق نمی‌افتد و در حوزه شعب بانک‌ها هم مازاد نیرو به‌وجود نخواهد آمد؛ چون شعب این بانک‌ها با نامی جدید شروع به کار خواهند کرد و به نیروهای قبلی خود نیاز دارند و برای همین نیروها را بیرون نمی‌کنند.
سپرده‌گذاران نگران نباشند
نگرانی از سپرده‌ها یکی دیگر از نگرانی‌های این روزهای مردم بوده؛ اینکه وضعیت پول‌های پس‌انداز‌شده در بانک‌ها چه خواهد شد، نگرانی بزرگی است، با اینکه به به گفته رئیس شورای پول و اعتبار وقتی بانک‌ها با یکدیگر ادغام می‌‌شوند، صرفه‌جویی قابل‌توجهی برای آنها به‌‌همراه خواهد داشت زیرا قیمت تمامشده و هزینه خدمات آنها کاهش مییابد. از‌سوی‌دیگر، برخی از هزینههای دیگر از جمله هزینههای مربوط به شعب کاهش مییابد ولی وضعیت سپرده‌ها سؤال بسیاری از مردم است اما رئیس بانک مرکزی می‌گوید این کار برای سپرده‌ها هیچ خطری را ندارد؛ او بارها درعین‌حال به سپرده‌گذاران بانک‌ها و مؤسسات مجازی که ممکن است در آینده با یکدیگر ادغام شوند، اطمینان داده که به‌هیچ‌وجه از این تصمیم آنها متأثر نخواهند شد، حتی اگر دو بانک و شعبههای آنها با یکدیگر ادغام شوند. به گفته سیف، سپرده‌گذاران، سرمایه‌گذاران بانک‌ها هستند و بانک مرکزی هرگز اجازه نخواهد داد که منافع سپرده‌گذاران دچار مشکل شود، از‌سوی‌دیگر، بانک‌ها در فضای رقابتی به هیچ عنوان اقدامی نخواهند کرد که مشتریان خود را از دست بدهند؛ ازاین‌رو، جای نگرانی برای آنها وجود ندارد. ادغام برخی بانک‌ها که کفایت سرمایه ندارند یا دارای مطالبات معوق بالایی هستند، می‌تواند یک حرکت بسیار مناسب در نظام بانکی کشور باشد اما قبل از آن باید کارهای کارشناسی فراوانی صورت گیرد تا به‌عنوان مثال سپرده‌گذاران بانک‌های ادغام‌شده از این تصمیم بانک مرکزی متضرر نشوند.
طرح ادغام بانک‌ها چند وقتی است که زمزمه می‌شود، کاهش معضلات بانکی و کمتر‌کردن تعداد شعب بانک‌ها از مهم‌ترین مزایای این طرح است. بانک مرکزی برای اجرای این تصمیم که حالا دیگر جدی‌تر از همیشه است، از مزایای این طرح می‌گوید. از نگاه کارشناسان، هنوز سایه‌روشن‌های زیادی هستند. باید دید ادامه این مسیر به کجا ختم خواهد شد.
