کاهش سود بانکی از واجبات اقتصاد ایران

*وحید شقاقی شهری/ تحلیلگر اقتصادی

در شرایط کنونی،‌ کاهش نرخ سود بانکی از واجبات اقتصاد ایران است. معمولا اگر قرار باشد اقتصادی وارد فاز رونق شود،‌ نباید تفاوت بین نرخ سود بانکی و نرخ تورم بیشتر از سه‌درصد باشد، در غیر این صورت اقتصاد وارد فاز رکودی می‌شود و تداوم آن و افزایش فاصله بین این دو نرخ به بیش از ۱۰‌درصد،‌ در نهایت اقتصاد را وارد فاز بحرانی می‌کند. بیش از یکی دو سال است که شکاف بین نرخ تورم و سود بانکی در اقتصاد ما بیش از سه‌درصد بوده که همین عامل یکی از دلایل عمیق شدن رکود اقتصادی به حساب می‌آید. بنابراین یکی از متغیر‌های محوری در فرایند ورود ایران به فاز رونق اقتصادی، بحث کاهش نرخ سود بانکی و کاهش فاصله آن با نرخ تورم است. در حال حاضر که نرخ تورم در حول وحوش ۱۰ تا ۱۱‌درصد قرار دارد،‌ طبیعی است که تفاوت نرخ سود بانکی با این رقم نباید بیش از سه‌درصد باشد. در سال‌های گذشته افزایش معنادار نرخ سود بانکی باعث شده بود مردم بدون ریسک و بدون پذیرش هرگونه نااطمینانی، سپرده‌های خود را در نظام بانکی سرمایه‌گذاری کنند. در حال حاضر یکی از دلایلی که می‌تواند به رونق بازار سرمایه کمک کند،‌ همین بحث نرخ سود بانکی است. اگر به واقع نرخ سود بانکی کاهش پیدا کند و در یک نرخ مناسب و بهینه تثبیت شود، قطعا می‌تواند در رونق بخشی بازار سرمایه در آینده نزدیک کمک کند. در همین راستا،‌ اینکه گفته شده تفاهمات اولیه بین سیاستگذار و مدیران بانکی برای تغییر مدل پرداخت سود بانکی نیز صورت گرفته و قرار است در پرداخت سود سپرده به چارچوب قانون بانکداری بدون ربا بازگشت شود، بحث جدیدی نیست. از سال ۱۳۶۲ قرار بود که این قانون اجرا شود که اجرا نشد. در قانون بانکداری بدون ربا، بانک‌ها موظف بودند که نرخ سود پرداختی را به صورت علی الحساب به سپرده‌گذار پرداخت و در پایان سال مالی وضعیت درآمد – هزینه و سود خود را حساب کنند و درنهایت سود قطعی به سپرده‌گذار پرداخت شود. این مساله در ذات قانون بانکداری بدون ربا در سال ۱۳۶۲ وجود داشته و فقط اجرا نمی‌شده است. این مدل پرداخت سود بانکی،‌ مدل جدید و نویی نیست و در حال حاضر نظام بانکی به این نتیجه رسیده است که اگر آن را پیاده کند می‌تواند تا حدودی جلو افزایش نرخ سود بانکی را بگیرد. به تعبیری، یکی از راهکار‌هایی که می‌تواند بانک‌ها را مجاب کند که نرخ سود بانکی را کاهش دهند، بازگشت به اجرای قانون بانکداری بدون رباست. به نظر من، این مدل پرداخت، مدل خوبی است و اگر اجرا شود تا حدودی می‌توان جلو رقابت منفی در نرخ سود بانکی را گرفت. در واقع در دو سه نوبت شورای پول و اعتبار ابلاغیه کاهش نرخ سود بانکی را صادر کرده اما موفق نبوده است. پیش‌شرط اجرا کردن این مدل، الزام همه بانک‌ها به اجرای قانون بانکداری بدون رباست و نباید هیچ‌بانکی تخطی کند.