حکایت نخل‌های بی جان/ نخلداران خوزستان نیازمند حمایت دولت
اهواز- نخیلات خوزستان از کمبود و شوری آب آسیب دیده‌اند و نخل‌کاران این استان خواستار حمایت ویژه دولت هستند.
خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها – کوثر کریمی: شاید نام خوزستان با نفت و منابع مختلف حوزه انرژی گره خورده باشد اما ظرفیت‌های اقتصادی دشت خوزستان نیز بر کسی پوشیده نیست؛ ظرفیت‌هایی که باعث اجرای طرح ۵۵۰ هزار هکتاری به دستور مقام معظم رهبری برای این استان شد.
نخیلات آبادان و خرمشهر از شوری آب آسیب‌های بسیاری دیده‌اند و حال باید دید که آیا طرح احیای این نخیلات موفقیت‌آمیز خواهد بود یا به تعداد آمار نخل‌های بی‌سر در این شهرها افزوده می‌شود.
شادگان اما که یکی از شهرهای طلایه‌دار نخیلات خوزستان محسوب می‌شود که این روزها شاهد خشکسالی بی سابقه و کمبود آب برای آبیاری (به دلیل خشکسالی در حوضه آبی مارون و جراحی) است.
هر چند سال گذشته نماینده مردم شادگان در مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار مهر و بر اساس آمار رسمی جهاد کشاورزی از نابودی حداقل ۷ هزار نخل در یک سال در این شهرستان خبر داد ولی هنوز هم نخل‌کاران شادگانی از آسیب به نخل‌های خود بر اثر خشکسالی و نبود آب گلایه دارند.
نخل‌کاران خوزستانی معتقد هستند که مقاومت نخل‌ها در مقابل گرما و کم‌آبی ظرفیت خاصی به شمار می‌رود که بی شک وضعیت شوری آب، گرمای فعلی و خشکسالی از ظرفیت نخل‌های این استان است.
نخل‌کاران: قیمت کم خرید خرما جوابگوی مخارج نیست
«حکیم جزایری» یکی از نخل‌کاران شادگانی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بیان می‌کند: بیش از ۸۰۰ نفر نخل در دارخوین از پدرم به من ارث رسیده بود که در سال‌های گذشته آسیب بسیاری به آنها وارد شده و حالا فقط ۴۰۰ نفر نخل برای من باقی مانده است.
او با اشاره به اینکه وضعیت آبیاری نخیلات شادگان با سیلاب اخیر کمی بهتر شده ادامه می‌دهد: تا قبل از این بارندگی‌ها EC آب (کشاورزی) بین ۴ تا ۵ هزار بود.
این نخل‌کار شادگانی با اشاره به اینکه بیشتر خرماهای تولیدی او از نوع استعمران است، یادآور می‌شود: قیمت‌های تعیین شده برای خرما نسبت به مخارج و زحماتی که برای نخل می‌کشیم، اصلاً کافی نیست؛ حتی مبنای قیمت‌گذاری‌ها را نمی‌دانیم.
به جای قیمت‌گذاری هر کیلویی ۱۳ هزار تومان برای خرمای استعمران باید حداقل نرخ ۴۰ هزار تومان تعیین می‌شد؛ حداقل هفت تا هشت سال برای ثمر دادن یک نفر نخل باید منتظر باشیم و این قیمت فعلی جوابگوی زحمات نیست
جزایری عنوان می‌کند: به جای قیمت‌گذاری هر کیلویی ۱۳ هزار تومان برای خرمای استعمران باید حداقل نرخ ۴۰ هزار تومان تعیین می‌شد؛ حداقل هفت تا هشت سال برای ثمر دادن یک نفر نخل باید منتظر باشیم و این قیمت فعلی جوابگوی زحمات نیست.
«سید جواد موسوی» یکی دیگر از نخل‌کاران شادگانی است که ۲۵۰ نفر نخل در مسیر بوزی این شهر دارد به خبرنگار بیان اظهار می‌کند: در سال‌های گذشته بیش از ۱۰۰ نفر نخل از ما آسیب دیده و حالا به ۲۵۰ رسیده است.
او با انتقاد از اینکه در سال‌های اخیر همه اقلام غذایی افزایش قیمت داشته‌اند ولی خرما نه، اضافه می‌کند: در حال حاضر آفاتی مثل حلفه و نیزار که نخیلات را ضعیف و برگ‌های آن را خشک کرده از جمله مشکلات اصلی هستند که با آن مواجه شده‌ایم؛ اگر سمپاشی نکنیم نخل‌ها آسیب دیده و می‌میرند.
این نخل‌کار با گلایه از همکاری نکردن جهاد کشاورزی برای سمپاشی می‌گوید: برای هر ۲۰ سانتی‌متر باید حدود ۲۵۰ هزار تومان در ماه هزینه کنیم؛ ما (نخل‌کاران) با این هزینه‌ها و اینکه باید ۱۰ سال برای نخل وقت و مخارج صرف کنیم بلکه هزینه‌ای عاید ما بشود و از این رو قیمت‌های تعیین شده برای خرما اصلاً جوابگو نیست.
همه خرماهای تولیدی خوزستان خریداری نشد
معاون انجمن خرمای خوزستان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بیان می‌کند: بیشترین نخیلات خوزستان در شهرستان‌های شادگان، آبادان و خرمشهر هستند.
جاسم حزباوی با اشاره به فعالیت ۲۳ هزار کشاورز نخل‌کار در سطح خوزستان اضافه می‌کند: هر ساله در چنین ایامی برای تعیین قیمت فروش خرما جلساتی را برگزار می‌کنیم.
او عنوان می‌کند: شهرهای اهواز، کارون، باوی، ماهشهر و حمیدیه نیز نخل دارند ولی بهترین نخیلات در کارون، باوی و اهواز پیدا می‌شود چون دو طرف حاشیه رودخانه کارون تا خرمشهر قرار دارند و دارای بهترین و باکیفیت‌ترین خرما به دلیل وجود سه شاخص آب، زمین و آفتاب هستند؛ همچنین هر سال شاهد افزایش بارور شدن نخیلات جوان و تولید محصولات خود هستند.
معاون انجمن خرمای خوزستان یادآور می‌شود: نخیلات آبادان و خرمشهر به دلیل آب شور و جنگ تحمیلی بارها آسیب دیده‌اند ولی هم‌اکنون طرح احیای این محصولات در حال اجرا است.
حزباوی با اشاره به اینکه نخیلات شادگان نیز بیشتر پیر و یا با کم‌آبی مواجه شده‌اند، می‌گوید: در خوزستان بیش از ۵۰ نوع خرما تولید می‌شود که برای مصرف داخلی کشور هستند و نمی‌توان مدت طولانی از آنها نگهداری کرد؛ این در حالی است که استعمران یکی از بهترین خرماهای دنیا را که در این استان کاشته شده می‌توان آن تا یک سال بدون فریزر نگهداری کرد و حتی ارزش صادراتی بسیار بالایی دارد.
او عنوان می‌کند: بریحی، بریم، گنطار، یوزی، عبیدی، عویبری (نوع در حال انقراض و دارای اهمیت اقتصادی بالا)، دیری، زاهدی، خضراوی، سویدانی، اشجر و هذل از دیگر انواع خرماهای تولیدی خوزستان هستند.
معاون انجمن خرمای خوزستان با اشاره به مشکلات زیاد صاحبان نخیلات خوزستان در سال گذشته ادامه می‌دهد: کارگاه‌های بسته‌بندی خرما با گلایه از تحریم‌ها همه خرماهای تولیدی خوزستان را خریداری نکردند؛ ۸۳ هزار تُن خرما در استان تولید شده که بخشی از آنها را تعاون روستایی بدون امکانات، ظرف مناسب و انبار خریداری کرد.
درجه بندی کم خرمای نخل‌کاران کمرشکن است
حزباوی خبر می‌دهد: کشاورزان باید خرماهای خود را از آبادان و شادگان به انبار تعاون روستایی در شهر الهایی می‌آوردند که برخی مواقع بعد از پایان تایم اداری نیز انبار تعطیل و رانندگان کامیون باید یک شب آنجا منتظر می‌مانند و این باعث افزایش دریافت هزینه از کشاورزان می‌شد.
وی اظهار می‌کند: کارمندان تعاون روستایی نیز خرمای درجه یک را درجه دو و خرمای درجه دو را به عنوان خرمای درجه سه ارزش‌گذاری می‌کردند و کشاورزان که متحمل هزینه‌های گزافی می‌شدند نیز مجبور به سازگاری با این ارزش‌گذاری بودند؛ هرچند قیمت خرید تضمینی خرما سال گذشته ۹ هزار و ۲۰۰ تومان اعلام شد ولی بین ۶ هزار و ۵۰۰ تا هفت هزار تومان دست کشاورز را می‌گرفت.
معاون انجمن خرمای خوزستان می‌گوید: البته مقرر شده بود که تعاون روستایی خوزستان تا ۶ هزار تُن خرما را خریداری کند ولی با وجود امکانات کم و برای کمک به کشاورزان ۲۰ هزار تُن خرمای تولیدی استان در سال گذشته را خریداری کرد.
حزباوی خبر می‌دهد: امسال یک نشست با خرماکاران، معاون اقتصادی استاندار خوزستان، جهاد کشاورزی و کارگاه‌های بسته‌بندی خرما در استان برگزار شد و قیمت پیشنهادی خرما از ۱۵ هزار تومان تا ۲۱ هزار و ۵۰۰ تومان متغیر بود؛ همچنین پیشنهاد شهرستان‌های خرماخیز همچون آبادان و شادگان که برای هر هکتار دارای ۱۵۶ نخل با بیل دستی و نفر بین نخیلات را شخم می‌زنند نیز لحاظ شد.
او اضافه می‌کند: قیمت خرید خرمای استعمران از کشاورز برای درجه یک مبلغ ۱۳ هزار تومان، درجه دو با ۱۵ درصد کمتر از قیمت درجه یک و درجه سه به صورت توافقی بین کشاورز و کارگاه تعیین و به جهاد کشاورزی ارائه شد که جهاد کشاورزی نیز در نهایت آن را تصویب کرد.
معاون انجمن خرمای خوزستان با اشاره به تأمین نشدن حق‌آبه نخیلات خرمشهر و آبادان به صورت صحیح می‌گوید: نرخ خرمای آبادان و خرمشهر به طور معمول نصف قیمت خرماهای تولیدی کارون است.
شوری آب و افزایش آب‌بها / کیفیت آب کم و آب‌بها بیشتر شده است
حزباوی با اشاره به اینکه تلمبه‌داران یک سوم تا یک چهارم از محصول تولیدی نخلستان‌ها را برای خود مطالبه می‌کنند، یادآور می‌شود: سازمان آب و برق خوزستان تا سال ۹۸ برای هر هکتار آبیاری نخیلات ۵۳ هزار تومان از کشاورزان آب‌بها می‌گرفت که سال گذشته این مبلغ را به ۶۰۰ هزار تومان برای هر هکتار افزایش داد.
او می‌افزاید: چرا وقتی کیفیت آب بهتر نشده و قیمت خرما هم افزایش نیافته تلمبه‌دار باید بابت هر نفر نخل ۳۰ هزار تومان و به عبارتی بالغ بر هشت میلیون تومان برای آبیاری (آن هم با آب شور) هر هکتار نخیلات دریافت کند.
هرچند که نخل به عطش و شوری آب مقاوم است ولی این مقاومت حدی دارد، شوری آب باعث آسیب‌های بسیاری برای نخیلات شده است
معاون انجمن خرمای خوزستان تشریح می‌کند: هرچند که نخل به عطش و شوری آب مقاوم است ولی این مقاومت حدی دارد، شوری آب باعث آسیب‌های بسیاری برای نخیلات شده است؛ قبل از سال یک بار هرس نخیلات انجام می‌شد ولی هم اکنون هر چهار ماه یک‌بار هرس انجام می‌شود.
حزباوی با اشاره به اینکه خشکیدگی برگ پدیده نامطلوبی است که به نخیلات استان تحمیل شده می‌گوید: از سوی دانشگاه شهید چمران اهواز نیز نمونه‌برداری از این پدیده انجام شد که برخی اساتید علت آن را ژنتیکی عنوان کرده و برخی دیگر نیز آن را نتیجه EC بالای آب دانستند.
او با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر قیمت اعلامی برای خرید گندم و کلزا از کشاورزان افزایش داشته ولی خرما نه، عنوان می‌کند: وضعیت فعلی دولت را درک می‌کنیم و از کمبود آب هم مطلع هستیم اما دولت باید بداند مردم خوزستان با تحمل گرمای ۵۵ درجه به هرگونه کمک و مساعدتی نیاز دارند.
معاون انجمن خرمای خوزستان با بیان اینکه اگر دولت ضرر ببیند انگار خود کشاورز ضرر دیده است، می‌گوید: سال گذشته وقتی خرما با قیمت ۹ هزار و ۲۰۰ تومان به تعاونی روستایی فروخته شد چرا یک نفر بدون اطلاع مدیران این استان باید آن خرما را از تعاون روستایی با قیمت تنها سه هزار و ۵۰۰ تومان بخرد و بدون اینکه یک نخل داشته باشد آن را از تبریز به خارج از کشور صادر کند؟ این مسائل برای ما قابل باور و پذیرش نیست.
حزباوی با گلایه از اینکه سد مارون ۲ بی شک مرگ نخیلات شادگان را رقم می‌زند، انتقاد می‌کند: ۶ ماه است که آب به شهرهای پایین دست رودخانه کرخه از جمله هویزه و حمیدیه نرسید در حالی که در قانون تصریح شده بعد از تأمین آب شرب اولویت تأمین آب با کشت مستمر (نخیلات، انگور، مرکبات و…) است.
تأمین آب نخیلات حلقه قیمت‌گذاری را تکمیل می‌کند
نماینده مردم اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار می‌کند: محصول خرما برای خوزستان خیلی مهم و استراتژیک محسوب شده و قدمت استان در زمینه تولید این محصول و تنوع بالایی که دارد، باید یک ظرفیت در حوزه اقتصادی و حتی اشتغالزایی تلقی شود.
سید کریم حسینی ادامه می‌دهد: نوع خرماهای تولیدی، ارزش غذایی و اقتصادی آن در خوزستان بسیار بالاست، بنابراین باید توجه ویژه‌ای به نگهداشتن نخیلات در این استان داشته باشیم.
او یادآور می‌شود: تأمین آب نخلستان‌ها و همچنین قیمت‌گذاری مناسب برای خرید تضمینی از نخل‌کاران باید از جمله مهمترین موضوعات مدنظر مدیران ذیربط باشد؛ برخی خرماهای تولیدی این استان از جمله استعمران ارزآوری داشته و با توجه به درآمد حاصل شده از صادرات حتماً برای کشور و خوزستان اهمیت زیادی دارد.
نماینده مردم اهواز، باوی، حمیدیه و کارون در مجلس با تاکید بر ضروری بودن تأمین حق‌آبه نخیلات خوزستان ادامه می‌دهد: برای تأمین آب نخلستان‌های شادگان مقرر شده تا کانال شریفی (برای نهال‌کاری‌های بیابان‌زدایی احداث شده بود) که از عبدالله به سمت شرق جاده اهواز – ماهشهر می‌رود از آبان ماه امسال تا خرداد سال آینده در اختیار آبیاری نخیلات شادگان قرار بگیرد ولی حق‌آبه آن تأمین نشد.
خوزستان ۴۲ هزار و ۹۰۰ هکتار نخیلات دارد
او در واکنش به اعتراض کشاورزان نخل‌کار شهر کارون به قیمت بالای تأمین آب نخیلات این شهر می‌گوید: سازمان آب و برق خوزستان نباید به این کار نگاه و نظر اقتصادی داشته باشد بلکه باید بداند خرما یکی از محصولات مهم تولیدی در کشور است و نقش پررنگ در زمینه اشتغالزایی افراد دارد؛ تأمین آب برای نخیلات استان در حقیقت حلقه قیمت‌گذاری جهاد کشاورزی را تکمیل می‌کند.
حسینی خبر می‌دهد: سال گذشته قیمت خوبی برای خرید خرما از نخل‌کاران خوزستان تعیین شد؛ امسال نیز پیگیری‌هایی از طریق وزیر جهاد کشاورزی انجام و این وزیر قول مساعدت و همکاری را برای تعیین یک قیمت مناسب در زمان برداشت خرما داد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان می‌کند: خوزستان ۴۲ هزار و ۹۰۰ هکتار نخیلات دارد که از این سطح مقدار ۳۶ هزار و ۷۰۰ هکتار نخیلات مثمر و مابقی نخیلات جوان و کشت‌های جدید هستند.
خدارحم امیری‌زاده ادامه می‌دهد: مجموع تعداد کل نخیلات خوزستان هفت میلیون نفر نخل است؛ همچنین استان با داشتن بالغ بر ۷۵ نوع خرما از مراکز مهم ذخایر ژنتیکی خرمای کشور محسوب می‌شود.
سال گذشته ۸۵ هزار تُن خرما از نوع استعمران با هدف صادرات توسط کارگاه‌های بسته‌بندی و صادرکننده خریداری شد که روند صادرات آن به طور تدریجی و در طول سال در حال انجام است
او تصریح می‌کند: ارقام عمده نخیلات استان شامل استعمران، برحی، بریم، دیری، زاهدی، خضراوی، گنطار، کبکاب و عویدی هستند؛ ارقام تجاری پر ارزش نظیر مجول و پیارم در استان در حال توسعه هستند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در خصوص میزان صادرات خرما خبر می‌دهد: سال گذشته ۸۵ هزار تُن خرما از نوع استعمران با هدف صادرات توسط کارگاه‌های بسته‌بندی و صادرکننده خریداری شد که روند صادرات آن به طور تدریجی و در طول سال در حال انجام است.
امیری زاده می‌گوید: رتبه اول صادرات خرمای کشور مربوط به خوزستان است؛ همچنین میزان تولید خرمای استان ۲۴۲ هزار تُن برآورد می‌شود که محصولات مختلف خارک، رطب و خرما با مصارف تازه‌خوری، صنعتی و صادراتی خواهد بود.
او یادآور می‌شود: در سنوات گذشته به دلیل شرایط خشکسالی رتبه استان در تولید خرمای کشور بین دوم تا چهارم در نوسان بوده اما به دلیل افزایش تاب‌آوری نخیلات در برابر شرایط خشکسالی و تثبیت تولید در سال گذشته و سال جاری، انتظار می‌رود رتبه استان در کشور پس از خروج آمارنامه کشوری به اول یا دوم ارتقا یابد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خوزستان با اشاره به فعالیت ۲۲ هزار و ۳۴۵ نفر بهره‌بردار نخیلات در این استان عنوان می‌کند: در کارگاه‌های بسته بندی و صادرکننده زنجیره ارزش خرما نیز اشتغال وسیع ثابت، موقت، مستقیم و غیرمستقیم معادل اشتغال بهره‌برداران تولیدکننده خرما است.
امیری‌زاده خبر می‌دهد: در خوزستان پراکنش کشت نخیلات در ۲۰ شهرستان است ولی شهرستان‌های دارای عمده نخیلات به ترتیب شادگان، آبادان و کارون هستند.
افزایش برداشت آب مجاز و غیرمجاز در بالادست
فعال محیط‌زیست خوزستان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر بیان می‌کند: رودخانه مارون مهمترین و اصلی‌ترین منبع تغذیه تالاب شادگان است که در پایین دست در رامهرمز با رودخانه «اعلی» به یکدیگر می‌پیوندند و رودخانه «جراحی» را تشکیل می‌دهند و در انتها به تالاب شادگان و بعد هم خور موسی و دریا سرازیر می‌شود.
رضا نیک‌فلک ادامه می‌دهد: از وقتی که سد مارون یک در شهرستان بهبهان تأسیس شد دیگر حق‌آبه تالاب شادگان پرداخت نشده است؛ تالابی که اصلی‌ترین منبع تغذیه‌اش رودخانه مارون بود از آب محروم شد و این آب صرف توسعه کشاورزی در شهرستان‌های بهبهان، رامهرمز، ماهشهر و حتی رامشیر می‌شد.
او بیان می‌کند: اراضی دیم در شهرستان‌های مذکور همه آبی شدند و بدون حساب و کتاب این اراضی گسترش پیدا کرده و تالاب شادگان دیگر حق‌آبه‌ای از رودخانه مارون دریافت نمی‌کند؛ رودخانه مارون در حال حاضر فقط پساب‌های شور مزارع نیشکر را آن هم از کارون می‌گیرد.
این فعال محیط‌زیست خوزستان در ادامه سد مارون یک و توسعه کشاورزی در بالادست را اصلی‌ترین عامل نابودی تالاب شادگان دانسته و می‌گوید: هم‌اکنون چون برداشت در بالادست به صورت مجاز و غیرمجاز افزایش پیدا کرده آبی که باید برای نخیلات تالاب شادگان اختصاص پیدا کند، خیلی کم شده و چون دبی آب کم است، میزان شوری آن خیلی بالا رفته و این پساب‌های کشاورزی بالادست که همه شور و حاوی سموم است به مارون می‌ریزند؛ این در حالی است که آب شور به نخیلات شادگان رسیده که خیلی هم آلوده بوده و بسیاری از نخل‌ها از بین رفته و مابقی هم حال و روز چندان خوشی ندارند.
نیک‌فلک عنوان می‌کند: تالاب شادگان از رودخانه مارون حق‌آبه‌ای دریافت نمی‌کند به غیر از اندک آبی که می‌توان گفت فاضلاب و پساب است که خیلی وقت‌ها به تالاب هم نمی‌رسد؛ تالاب شادگان حق‌آبه‌ای دریافت نمی‌کند مگر در زمان بارندگی و یا سیلاب مثل سال ۹۸ در غیر این صورت حق‌آبه‌ای ندارد.
با توجه به اینکه تالاب شادگان به خاطر سد مارون یک حق‌آبه خیلی کمی از رودخانه مارون دریافت می‌کند، احداث سد مارون دو از همین اندک آب دریافتی هم محروم می‌شود
او تشریح می‌کند: حتی به نخل‌های تالاب شادگان هم آبی نمی‌رسد و مدتی است که این نخیلات مشکل شور شدن هم دارند، این در حالی است که در بالادست که یکی از سرشاخه‌های مهم رودخانه مارون است برای احداث سد مارون دو در استان کهگیلویه و بویراحمد برنامه‌ریزی شد.
فعال محیط‌زیست خوزستان می‌گوید: با توجه به اینکه تالاب شادگان به خاطر سد مارون یک حق‌آبه خیلی کمی از رودخانه مارون دریافت می‌کند، احداث سد مارون دو از همین اندک آب دریافتی هم محروم می‌شود.
نیک‌فلک با تأکید بر اینکه بر اساس قانون بعد از تأمین آب شرب اولویت با تأمین حق‌آبه تالاب‌ها و محیط زیست است، یادآور می‌شود: با احداث سد مارون دو همین مقدار آب اندک فعلی هم به نخیلات شادگان نمی‌رسد چون کشاورزی هم در همه حوضه‌های استان بدون هیچ برنامه‌ریزی توسعه پیدا کرده است.
به گزارش آرمان اقتصادی، اهمیت دادن به سند آمایش سرزمینی برای توجه داشتن به ظرفیت‌های هر منطقه و اجرایی نشدن طرح‌های انتقال آب بین حوضه‌ای برای مصارف غیر شرب به ویژه در بخش صنعت و کشاورزی باید بیش از هر زمان دیگری در دستور کار مسئولان ذیربط باشد.
خوزستان یکی از استان‌های داعیه‌دار تولید خرما محسوب می‌شود که خرمای استعمران به عنوان یکی از چند نمونه تولیدی این استان دارای ظرفیت‌های بسیار بالا برای صادرات است.
از مسئولان انتظار می‌رود که به قانون اولویت تأمین آب برای کشت‌های دائم بعد از آب شرب عمل کنند تا بیش از این شاهد بروز فاجعه در نخیلات خوزستان نباشیم.
