نرخ رشد پایین پول و رشد بالای شبه پول

*حمید زمانزاده/ مدیر پژوهشی پژوهشکده پولی و بانکی

تجربه نرخ های رشد بسیار پایین حجم پول در برابر نرخ های رشد بالای شبه پول از اواسط ٩٢ تا پاییز ٩۴ ، یکی از مهم‌ترین محرک‌هایی بوده که موجب پایین آمدن نرخ تورم به سطوح زیر ۱۰ درصد ، با وجود نرخ بالای رشد نقدینگی شد .  یک تحول کوتاه‌مدت شدید در متغیرهای پولی ایران رخ داده است . درست است که نسبت پول به شبه‌پول طی دو دهه اخیر عموما کاهشی بوده اما از اواخر سال ٩٢ شکاف بزرگی در متغیرهای پولی ما رخ داد . در حالی که نرخ رشد پول در سال ٩٣ به ٣/١ درصد رسید ، نرخ رشد شبه پول بالغ بر ۲۷ درصد بود . در سال ۱۳۹۴ نیز نرخ رشد پول تا پاییز ۹۴ در محدوده ارقام منفی نوسان داشت و در آذرماه به ٢/٠ درصد رسید در حالی که نرخ رشد شبه پول به ۲۹ درصد افزایش یافت .  در مجموع نرخ رشد شبه پول در این دوره نسبتا بالا بود و نرخ رشد پول بسیار پایین . این اتفاقی که در متغیر پولی ما افتاده ، یعنی تجربه نرخ های رشد بسیار پایین حجم پول در برابر نرخ های رشد بالای شبه پول از اواسط ٩٢ تا پاییز ٩۴ ، یکی از مهم‌ترین محرک‌هایی بوده که موجب پایین آمدن نرخ تورم به سطوح زیر ۱۰ درصد ، با وجود نرخ بالای رشد نقدینگی شد . چون درجه نقدشوندگی نقدینگی در حال کاهش بود . درست است که نقدینگی با نرخ بالا در حال افزایش بود اما درجه نقدشوندگی آن که در نسبت پول به شبه پول در نقدینگی منعکس می شود ، در حال کاهش بود . این در کوتاه‌مدت بسیار مهم است . البته پول و شبه پول در بلندمدت با هم حرکت می‌کنند اما تحولات کوتاه‌مدت آنها ، اثرات خیلی مهمی روی تورم می‌گذارد .  البته نکته مهم دیگر ، تحولات اخیر متغیرهای پولی است . در حالی که نرخ رشد حجم پول که عملا تا پاییز در محدوده صفر درصد و حتی منفی بود ، در زمستان ٩۴ با توجه به سیاست‌های دولت ، اجرای برجام و حرکت اقتصاد برای خروج از رکود به صورت ناگهانی از محدوده صفر درصد به ١٣ درصد رسید . یعنی طی سه ماه ، ١٣ درصد به نرخ رشد حجم پول اضافه شد . این حرکت سریع در حجم پول و تحولات پولی متعاقب آن ، خود می تواند پیامدهای مهمی را در بر داشته باشد که قابل بررسی است .