رویای آذربایجان برای افزایش صادرات گاز به اروپا عملی می‌شود؟

به گزارش پایگاه خبری آرمان اقتصادی، الهام علی‌اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان اعلام کرد این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۲۷، صادرات گاز خود به اروپا را دو برابر کند.

علی‌اف در مراسم افتتاحیه خط لوله انتقال گاز بلغارستان به صربستان در ۱۰ دسامبر، تائید کرد که باکو به وعده خود به بروکسل برای دو برابر کردن صادرات گاز خود به اروپا به سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب تا سال ۲۰۲۷، عمل خواهد کرد.

علی‌اف با بیان این که جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۲۱، اندکی بیش از ۸ میلیارد متر مکعب گاز به اروپا صادر کرده است، گفت: آمار نشان می‌دهد که ما با اطمینان به سمت این هدف حرکت می‌کنیم. این رقم معادل ۵۰ درصد از کل صادرات گاز جمهوری آذربایجان را تشکیل می‌دهد.

برای مضاعف کردن صادرات گاز به اروپا، باکو باید هم تولید گاز را افزایش دهد و هم ظرفیت سه خط لوله ترانزیتی را که کریدور گازی جنوبی را تشکیل می‌دهند و گاز جمهوری آذربایجان را از دریای خزر به بازارهای اروپایی می‌رساند، بالا ببرد.

تولید و صادرات گاز جمهوری آذربایجان در حال افزایش است. داده‌های منتشر شده در ۱۳ دسامبر نشان می‌دهد که تولید این کشور در فاصله ژانویه تا نوامبر، به ۴۴ میلیارد مترمکعب رسیده است که ۳.۵ درصد نسبت به مدت مشابه در سال ۲۰۲۲ افزایش داشته و صادرات در همین مشابه، مجموعا ۲۲ میلیارد متر مکعب بود که ۹.۵ درصد افزایش نشان داد.

بعضی از پروژه‌ها با هدف افزایش بیشتر تولید، در دست اجرا هستند. شرکت توتال انرژی که تولید گاز از میدان گازی آبشرون جمهوری آذربایجان را در ژوئیه آغاز کرد، در سپتامبر تایید کرد که تولید را از ۱.۵ میلیارد متر مکعب در سال، به حدود ۵.۵ میلیارد متر مکعب در سال افزایش خواهد داد.

در همین بین، شرکت بریتیش پترولیوم که میدان اصلی گازی شاه دنیز آذربایجان و میدان نفتی آذری چراغ گونشلی را اداره می‌کند، حفاری چاه‌های عمیقی را آغاز کرده و امیدوار است به ذخایر بزرگی زیر میادین فعلی دست پیدا کند.  شرکت نفت دولتی آذربایجان (سوکار) هم امیدوار است تولید میدان گازی امید را افزایش دهد.

اما سرمایه‌گذاری عظیم ضروری برای وارد مدار کردن تولید جدید و گسترش خطوط لوله، باید با قراردادهای فروش با خریداران گاز در اروپا متعادل شود و تائید کند که آنها این گاز را در هنگام عرضه شدن، خریداری خواهند کرد.

تا به امروز این اتفاق نیفتاده است و مقامات جمهوری آذربایجان  شکایت دارند که خریداران اروپایی در تعهد برای خرید گاز بیشتر که این کشور به بروکسل قول داده است تا سال ۲۰۲۷ عرضه خواهد کرد، کند بوده اند. بعضی از قراردادهای صادراتی امضا شده است.

بلغارستان سال آینده، یک میلیارد متر مکعب گاز از جمهوری آذربایجان وارد خواهد کرد که دو برابر ۵۰۰ میلیون مترمکعب گاز عرضه شده در سال میلادی جاری خواهد بود و همزمان شرکت سوکار با توافق جدید با بلگراد، در سال میلادی آینده، ۴۰۰ میلیون متر مکعب گاز به صربستان صادر خواهد کرد. با این حال، خریداران عمده گاز اروپایی در غرب هنوز تعهدی ندارند.

علت آن هنوز روشن نیست؛ حمله نظامی جمهوری آذربایجان در سپتامبر برای تصرف منطقه ناگورنو قره باغ که منجر به تخلیه جمعیت ارمنی منطقه شد، مورد استقبال اتحادیه اروپا به ویژه برخی از کشورهای عضو مانند فرانسه قرار نگرفت. با این حال، هیچ نشانه ای دیده نمی‌شود که این موضوع روی علاقه اروپا برای خرید گاز جمهوری آذربایجان  تاثیر گذاشته است.

در ژانویه امسال، شرکت خط لوله ترانس آدریاتیک (TAP) که گاز جمهوری آذربایجان  را از مرز ترکیه-یونان، از طریق آلبانی، به ایتالیا منتقل می‌کند، یک مناقصه آزاد برای خریدارانی برگزار کرد تا ظرفیت اضافی خط لوله را برای گازی که قصد واردات دارند، رزرو کنند. این شرکت تائید کرد که تنها برای ۱.۲ میلیارد متر مکعب اضافی در سال، تعهد دریافت کرده است که به میزان قابل توجهی کمتر از ۱۰ میلیارد متر مکعب مورد نیاز برای دو برابر کردن صادرات جمهوری آذربایجان  به اروپا به ۲۰ میلیارد متر مکعب در سال است. مناقصه دوم برنامه ریزی شده برای اواخر سال ۲۰۲۳ برگزار نشد.

در عین حال، هیچ کاری برای توسعه خط لوله گاز قفقاز جنوبی (SCP) که گاز آذربایجان را از این کشور به ترکیه منتقل می‌کند یا خط لوله TANAP که گاز را از طریق ترکیه به یونان می‌رساند، تائید نشده است.

اگر وعده باکو برای دو برابر کردن صادرات سالانه به اروپا به ۲۰ میلیارد متر مکعب تا سال ۲۰۲۷ به واقعیت بپیوندد، مجموع ظرفیت هر دو خط لوله باید حداقل ۱۰ میلیارد متر مکعب در سال افزایش پیدا کند.

جمهوری آذربایجان این وعده را در ژوئیه سال ۲۰۲۲ در یک توافق تاریخی با اتحادیه اروپا داد. این وعده در پی حمله نظامی روسیه به اوکراین و صفر شدن صادرات گاز روسیه به اروپا و افزایش بی سابقه قیمت گاز در اروپا داده شد.

هدف سیاسی کاهش وابستگی اتحادیه اروپا به گاز روسیه احتمالا چند ماه بعد که جمهوری آذربایجان خرید گاز روسیه را برای رفع نیازهای خود آغاز کرد، تضعیف شد.

متعاقبا، با راه اندازی پایانه‌های جدید واردات گاز طبیعی مایع (ال‌ان‌جی) در سراسر این منطقه و تلاش صادرکنندگان بزرگ ال‌ان‌جی مانند آمریکا و قطر برای افزایش صادرات، بحران گازی اروپا تسهیل شد.

صادرات رو به رشد گاز جمهوری آذربایجان که فقط می‌تواند از طریق خطوط لوله کریدور گاز جنوبی انجام شود، ناگزیر است با صادرات ال‌ان‌جی رقابت کند که از طریق دریا به پایانه‌های شناور تحویل داده می‌شود که به راحتی می‌توانند بر اساس تقاضا به مکان‌های مختلف منتقل شوند و با توجه به اینکه تلاش‌ها برای افزایش تولید جمهوری آذربایجان به سطح مورد نیاز هنوز در مراحل اولیه است، باکو نمی‌تواند به طور دقیق میزان و زمان عرضه گاز بیشتر را تائید کند.

احتمالات دیگر

باکو گزینه‌های دیگری برای افزایش حجم گاز موجود برای صادرات دارد. این کشور برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای تولید برق تجدیدپذیر دارد که در صورت تحقق، مصرف گاز خانگی را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.

علی‌اف در اظهارات اخیرش تائید کرد که دولت جمهوری آذربایجان، توافقنامه‌هایی را برای توسعه ۱۰ گیگاوات ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر امضا کرده است. اما این که چه مقدار از این ظرفیت واقعا ایجاد می‌شود و چه زمانی روی می دهد، باید تائید شود.

جدیدترین داده‌های تولید برق جمهوری آذربایجان که در ۱۵ دسامبر منتشر شد، نشان می‌دهد که ۹۳ درصد از برق این کشور هنوز توسط نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود که عمدتا گاز سوز است و تنها هفت درصد آن، از محل انرژی‌های تجدیدپذیر است.

گزینه موجود دیگر این است که باکو گاز بیشتری را برای تامین نیازهای داخلی وارد کند و بتواند صادرات را افزایش دهد یا گاز را از کشورهای دیگر مستقیما ترانزیت کند.

به نظر می‌رسد که علاقه اخیر به توسعه یک خط لوله از طریق دریای خزر برای انتقال گاز از ترکمنستان به اروپا، ضعیف شده است. با این حال، قرارداد فعلی آذربایجان که تحت آن، گاز ترکمنستان را از طریق ایران وارد می‌کند، می‌تواند گسترش یابد. تهران در اوایل سال میلادی جاری اعلام کرد ظرفیت خط لوله خود را برای ترانزیت بیشتر توسعه می‌دهد. این ظرفیت اضافی خط لوله همچنین می‌تواند برای صادرات به ترکیه استفاده شود.

دیدار اخیر بین مقامات ترکیه و ترکمنستان منجر به توافق دو طرف برای بررسی امکان واردات گاز ترکمنستان از طریق ایران به ترکیه شد. در صورت تحقق، این امر می تواند وابستگی آنکارا به جمهوری آذربایجان را کاهش دهد. باکو سال میلادی گذشته، در ۸.۷ میلیارد متر مکعب گاز معادل ۱۶ درصد از واردات ترکیه سهم داشت و کاهش وابستگی ترکیه به گاز جمهوری آذربایجان، حجم بیشتری را برای صادرات به اروپا آزاد می‌کند.

بر اساس گزارش اویل پرایس، با این حال، چنین اقدامی مستلزم توافق جدید بین آنکارا و تهران در خصوص قرارداد فعلی ترکیه برای واردات ۹.۶ میلیارد متر مکعب گاز ایران در سال است که در ژوئیه سال ۲۰۲۶ منقضی می‌شود.

انتهای پیام