بازار سرمایه در مسیر نوسازی؛ بازطراحی ریزساختارها از شعار تا اجرا
در دومین روز همایش سالانه بازار سرمایه ایران، چهار مدیر ارشد با تأکید بر بازطراحی ریزساختارهای معاملاتی، تسویه سریع‌تر و فرهنگ‌سازی شفافیت، آینده بازار را در مسیر مدرن‌سازی ترسیم کردند.
به گزارش پایگاه خبری آرمان اقتصادی امروز یکشنبه ۲ آذر ۱۴۰۴، در دومین روز از همایش سالانه بازار سرمایه ایران چهارمین پنل تخصصی این همایش با تمرکز بر بازطراحی ریزساختارهای معاملاتی برگزار شد. چهار مدیر ارشد بازار سرمایه ایران در پنل «الزامات بازطراحی ریزساختارهای بازار، دامنه شاخص حجم مبنا و حراج» از ضرورت تحول هوشمندانه زیرساخت‌های معاملاتی، حرکت به سمت تسویه سریع‌تر، و تبدیل شفافیت به فرهنگ پایدار سخن گفتند؛ محوری که به باور حاضران، آینده بازار سرمایه کشور را در مسیر مدرن‌سازی و اعتمادسازی قرار می‌دهد.
مسیر اجتناب‌ناپذیر تحول ساختاری
امیر بهداد سلامی، مدیر پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، در این نشست با مرور روند تکامل بازارهای جهانی، هوشمندسازی و توکنایز کردن دارایی‌ها را مسیر اجتناب‌ناپذیر آینده بازارهای مالی توصیف کرد.
او توضیح داد که بورس‌ها در آغاز بر پایه حراج‌های سنتی و فیزیکی در تالارهای معاملات شکل گرفتند، اما به تدریج ساختاری فناورانه یافتند که شفافیت اطلاعاتی و سرعت تسویه را به شدیدترین سطح ممکن رساند. به گفته او، بازار سرمایه ایران در مقطع فعلی میان ساختار سنتی و مدرن قرار دارد و بازنگری در اجزای ریزساختار از جمله دامنه نوسان، حجم مبنا و سازوکار حراج، ضرورتی حیاتی برای افزایش کارایی و بهبود فرآیند کشف قیمت است.
سلامی تأکید کرد که بدون بازطراحی نظام معاملاتی، دستیابی به عدالت، کارایی و اعتماد پایدار ممکن نیست. او هشدار داد پدیده شکست تنظیم‌گری، زمانی رخ می‌دهد که نهاد ناظر یا با مداخله بیش از حد و یا رها کردن قواعد به حال خود، تعادل بازار را برهم می‌زند. در عین حال، با بررسی تجربیات بیش از شصت کشور، مسیر مشخص است: حرکت گام‌به‌گام به سوی بازار هوشمند، توکنایز دارایی‌ها، و اصلاح ریزساختارها به گونه‌ای که هم ثبات و هم انعطاف را همزمان تضمین کند.
کارایی در هسته معاملات؛ قلب تپنده بازار
محمود گودرزی، مدیرعامل بورس تهران، در ادامه همایش با تأکید بر اینکه شفافیت، کارایی و انصاف سه مؤلفه اصلی ماده ۲ قانون بازار سرمایه هستند، بیان کرد که هسته معاملات بازار جایی است که این سه رکن عینیت می‌یابد.
او یادآور شد که بورس‌های جهان در دهه گذشته سرمایه‌گذاری‌های چشمگیری در حوزه معماری داخلی معاملات انجام داده‌اند تا سرعت پردازش سفارش‌ها و انصاف در دسترسی به اطلاعات برای تمام بازیگران حفظ شود.
گودرزی به تغییرات بنیادی در ساختار حراج پیوسته در بورس‌های جهانی از جمله شیکاگو اشاره کرد و توضیح داد که این بورس با تغییر در مبدأ ارسال سفارش‌ها توانسته عدالت رقابتی میان سرمایه‌گذاران را تقویت کند، در حالی که بورس نیویورک همچنان تمرکز خود را بر معامله‌گران حرفه‌ای حفظ کرده است.
او همچنین حوزه کارگزاری را خط مقدم اصلاحات ساختاری دانست و تأکید کرد که شرکت‌های پردازش اطلاعات مالی در سطح جهان وارد مرحله‌ای تازه شده‌اند که در آن داده‌محوری، یادگیری ماشینی و تحلیل همزمان سفارش‌ها نقش کلیدی در ساختار آینده بازارها دارد.
تسویه سریع‌تر، شفافیت بیشتر
قادر معصومی خانقاه، مدیر نظارت بر بورس‌های سازمان بورس، با ارائه گزارشی از وضعیت فعلی بازار، از پیشنهاد کاهش زمان تسویه معاملات به هیأت مدیره سازمان بورس خبر داد. او تصریح کرد که تسویه سریع‌تر، یعنی گذر از مدل فعلی به ساختار T+1 و در نهایت T+0، نه‌تنها سرعت نقدشوندگی را افزایش می‌دهد بلکه توان نظارتی بازار را نیز ارتقا می‌دهد.
به اعتقاد او، مسئله ریزساختار در ایران نباید صرفاً به دامنه نوسان محدود شود؛ زیرا عواملی چون حجم مبنا، پیش‌گشایش، شناوری سهام و معاملات الگوریتمی نقش پررنگی در بازدهی کل نظام معاملاتی دارند.
او تأکید کرد که برای تحقق تسویه در روز معامله، ابتدا باید راهکارهای حقوقی برای نهایی‌سازی قراردادها طراحی شود، چراکه سازوکار فعلی پس از پایان مرحله معاملات بسته می‌شود و امکان بازنگری ندارد. معصومی
خانقاه اضافه کرد که مکاتبات برای کاهش زمان تسویه در جریان است و پاسخ نهادهای تخصصی بازار جمع‌بندی شده و در انتظار تصویب نهایی قرار دارد.
او همچنین یادآور شد که اصلاحات ریزساختاری نمی‌تواند بدون مشارکت شرکت مدیریت فناوری و کارگزاران عملیاتی شود و باید ملاحظات فنی و حقوقی هر دو گروه همزمان مدنظر قرار گیرد.
نوسازی با فرهنگ‌سازی؛ راهی برای اعتماد عمومی
سید جواد جهرمی، مدیرعامل بورس کالای ایران، در سخنان خود تمرکز بر ریزساختارها را شرط اصلی حمایت از حقوق سرمایه‌گذار و بلوغ بازار دانست. او تأکید کرد که پذیرش ریزساختارها باید به یک فرهنگ مشترک میان فعالان بازار تبدیل شود، نه مجموعه‌ای از دستورات مقطعی که با فشار سیاسی یا منافع بخشی تغییر کنند. جهرمی مثال زد که در بازار فیزیکی کالا، اگر قیمت مشخصی کشف می‌شود باید
همان قیمت به‌عنوان مبنای اعتماد پذیرفته شود و نباید بازار قربانی تصمیمات دستوری شود.
وی فرهنگ‌سازی در پذیرش ریسک را نیز رکن دوم بلوغ دانست و شرح داد که سرمایه‌گذارانی که ابزارهای پرریسک مانند قراردادهای آتی را برمی‌گزینند، نمی‌توانند انتظار ثبات صندوق‌های درآمد ثابت را داشته باشند؛ وظیفه بورس‌ها، نه حذف ریسک، بلکه ایجاد سازوکاری شفاف و متقارن برای توزیع اطلاعات است.
به گفته جهرمی، مداخله در بازار باید هوشمندانه و موقت باشد؛ نمونه آن مدیریت بازار زعفران است که با کنترل کوتاه‌مدت وجه تضمین و حجم موقعیت‌ها، ثبات بازگشت‌پذیر را به بازار بازگرداند.
او بازار طلای بورس کالا را نمونه موفق اجرای دقیق ریزساختارها دانست. در ۶۴۸ روز فعالیت، بزرگ‌ترین صندوق طلای بازار سرمایه تنها دو روز با صف خرید و دو روز با صف فروش مواجه بوده و بخش عمده معاملات در محدوده نوسان ۵ درصدی روزانه انجام شده است؛ آماری که به باور او نشان می‌دهد محدودیت‌های شدید و دستوری کارایی ندارند و تنظیم‌گری هوشمند، جایگزین الگوی کنترل سنتی است.
در پایان، جهرمی یادآور شد که هرگاه بازار شفاف و منصفانه باشد، هم مردم و هم سرمایه‌گذاران نهادی داوطلبانه به آن می‌پیوندند؛ چنان‌که در بازار شمش طلا شمار عرضه‌کنندگان از دو به حدود چهل رسید، بی‌آنکه الزام یا اجباری در کار باشد.
چهار مدیر ارشد بازار سرمایه در همایش امسال تصویری واحد از آینده ترسیم کردند: بازاری که با فناوری، قانون‌مندی، تسویه سریع، فرهنگ‌سازی و شفافیت اداره می‌شود. اصرار بر کارایی، انصاف و عدالت معاملاتی در قلب سیاست‌های جدید سازمان بورس دیده می‌شود؛ مفاهیمی که در صورت اجرا می‌توانند بازار سرمایه را از رکود مقطعی جدا کرده و به محور تأمین مالی پایدار کشور بدل کنند.
