بازار ارز و طلا زیر سایه هیجان/ چرا قیمتها بالا رفت؟
به گزارش ایبنا، در روزهای پایانی پاییز ۱۴۰۴، بازار آزاد ارز و طلا در ایران بار دیگر شاهد جهش قیمتی بود.
نرخ دلاردر بازار آزاد به کانال ۱۱۷ هزار تومان در روزهای اخیر رسید؛ اگرچه این نرخها عمدتا لفظ دلالان است و خریداران خُرد چندان جرأت خرید ندارند. همچنین هر گرم طلای ۱۸ عیار از ۱۲ میلیون تومان عبور کرد و سکه تمام بهار آزادی طرح جدید به بالاتر از ۱۲۴ میلیون تومان رسید.
موج سواری دلالان در بازارها
این نوسانات قیمتی نگرانیهایی در جامعه ایجاد کرده است، با این حال بررسی دقیق روندها و عوامل اثرگذار نشان میدهد آنچه رخ داده، ترکیبی از فشارهای فصلی، انتظارات تورمی، برخی اخبار منفی و البته سفتهبازی و موجسواری دلالان است؛ عواملی که بخش مهمی از آنها موقتی بوده و تجربههای پیشین نیز نشان داده که بازار پس از فروکش هیجانات، به سمت آرامش و ثبات نسبی حرکت میکند.
به اعتبار سامان، به پشتوانه طلا
از سوی دیگر افزایش قیمت جهانی طلا، یکی از متغیرهای اثرگذار بر بازار داخل، در هفتههای اخیر شیب صعودی داشته و رکوردهای جدیدی را ثبت کرده است. البته تحلیلگران معتقدند میزان رشد اونس جهانی به تنهایی نمیتواند جهش قیمت طلا، سکه و حتی ارز در ایران را توضیح دهد، با این حال، هرگونه رشد در بهای جهانی طلا سبب افزایش حساسیت بازار داخلی میشود و انتظارات تورمی را تشدید میکند؛ همین شکلگیری «انتظار» تورم، خود به عاملی برای رفتارهای هیجانی بدل میشود. به عبارت دیگر، حباب قیمتی سکه – که اکنون به نزدیک ۷ میلیون تومان رسیده – تا حدود زیادی ناشی از ترس از تورم آینده است تا ارزش ذاتی این فلز.
داستان تکراری آذرماه
در کنار این عامل جهانی، فشارهای فصلی پایان سال میلادی، یکی از قدیمیترین و تکرارشوندهترین محرکهای رشد نرخ ارز در ایران است. آذرماه و دیماه هر سال، تقاضا برای تسویهحسابهای خارجی، واردات کالاهای زمستانی، افزایش سفرها و بستن پروندههای تجاری افزایش مییابد. امسال نیز همین الگو تکرار شد و صرافان از افزایش چشمگیر ۲۰ تا ۳۰ درصدی حجم تقاضا برای حواله و اسکناس در آستانه سال نو میلادی خبر دادهاند.
در چنین شرایطی، دلالان و دارندگان بزرگ ارز – که بخش قابلتوجهی از بازار غیررسمی را در اختیار دارند – معمولاً بر موج افزایش تقاضا سوار میشوند و قیمتها را بیش از حد واقعی بالا میبرند.
هجمههای روانی؛ از شایعات بنزین تا کسری بودجه.
اما عوامل داخلی نیز در شکلگیری موج اخیر بیتأثیر نبودهاند. در هفتههای گذشته مجموعهای از اخبار – از بحثهای پیرامون کسری بودجه سال آینده گرفته تا حاشیههای مربوط به نرخ سوم بنزین و گزارشهایی درباره وضعیت ترازنامه برخی بانکها – فضای روانی بازار را به سمت افزایش انتظارات تورمی سوق داده است. حتی اگر ابعاد عملی این اخبار محدود باشد، پیام روانی آن بر بازار مهم است. معاملهگران معمولاً چنین اخباری را نشانهای از افزایش احتمالی هزینههای آتی تلقی کرده و برای حفظ ارزش داراییها، به سمت خرید طلا و ارز متمایل میشوند. نتیجه آنکه بازار پیش از آنکه تغییرات واقعی رخ دهد، واکنش نشان میدهد.
علاوه بر این، تعطیلیهای پیاپی به دلیل آلودگی هوا در تهران و کلانشهرها فعالیتهای اقتصادی را مختل کرده، است. این تعطیلیها، که بیش از ۱۰ روز کاری را تقریبا از دسترس خارج کرده، علاوه بر اختلال در زنجیره تأمین، حس ناامنی اقتصادی را در میان فعالان بازار تقویت کرد.
در کنار عوامل اقتصادی، برخی تنشهای منطقهای و ابهامات مربوط به روابط بینالمللی نیز زمینهساز تشدید رفتارهای احساسی در بازار شده است. تجربه نشان داده هرگونه خبر مبهم یا منفی در حوزه سیاست خارجی، بلافاصله در بازار ارز بازتاب روانی پیدا میکند؛ حتی اگر تأثیر واقعی چندانی نداشته باشد.
این اثر هنگام ترکیب با فضای رسانهای ملتهب، سرعت بیشتری میگیرد. در چنین شرایطی، دلالان با برجستهسازی اخبار منفی و انتشار شایعات، التهاب بازار را حفظ میکنند و از این التهاب سود میبرند.
موانع صعود بیشتر بازار
علیرغم همه این عوامل محرک تقاضای ارز و طلا، مجموعهای از نشانهها وجود دارد که نشان میدهد این روند افزایشی الزاماً پایدار نیست. نخست اینکه بازارساز در روزهای اخیر عرضه ارز و مداخله در بازار اسکناس و حواله را افزایش داده است. تجربه سال گذشته – بهویژه در جریان تنشهای سیاسی و دوره موسوم به «جنگ ۱۲ روزه» – بهروشنی نشان داد که هرچند نرخ دلار در دورهای کوتاه به کانالهای قیمتی بالاتر رسید، اما با فروکش هیجانات و تقویت طرف عرضه به روش حراج هلندی، بازار به کانالهای پایینتر عقبنشینی کرد.
از سوی دیگر، بنا بر ادعای بانک مرکزی واردات بیش از صد تن طلا طی سال ۱۴۰۳ و رسیدن واردات شمش طلا به ۲۰ تن در آبانماه سال جاری با ارزشی معادل ۲.۱ میلیارد دلار نشان میدهد از نظر پشتوانه ارزی و طلایی، نگرانی جدی وجود ندارد.
همچنین برنامه بانک مرکزی برای پیشفروش سکه در روز چهارشنبه میتواند بر روند بازار اثرگذار باشد. تجربه سالهای گذشته ثابت کرده که این ابزارها در مدیریت انتظارات مؤثر بوده و میتوانند بخشی از تقاضای هیجانی را تخلیه و نقدینگی سرگردان را جذب کنند.
در کنار این نشانهها، بنا بر گفته برخی تحلیلگران، تمام نیازهای واقعی – از تجارت گرفته تا سفر و پرداختهای رسمی – همچنان در بازار رسمی تأمین میشود. تقاضای ثبتشده در بازار آزاد عمدتاً ناشی از هراس، شایعات و رفتارهای هیجانی است؛ تقاضایی که معمولاً عمر کوتاهی دارد و با اولین موج آرامش، تخلیه میشود.
آرامش، بهترین واکنش در برابر بازار هیجانی
واقعیت این است که بخشی از افزایش اخیر قیمتها بازتاب واقعیات اقتصادی است، اما بخش مهمی نیز ریشه در هیجان، انتظارات منفی و مدیریت فضای روانی توسط دلالان دارد. تحلیلگران اقتصادی و فعالان بازار تاکید دارند که دلالان بزرگ، اخبار منفی را برجسته کرده و شایعات را پخش میکنند تا نوسانگیری کنند. در شبکههای اجتماعی پستهایی دیده میشود که مردم را به هجوم به بازار تشویق میکنند. این فضاسازی، انتظارات تورمی را به چرخهای معیوب تبدیل میکند.
در چنین شرایطی، توصیه فعالان اقتصادی به مردم این است که با خونسردی و تکیه بر تحلیل دقیق، از افتادن در دام هیجان پرهیز کنند. دامنزدن به اضطراب عمومی، تنها قدرت سفتهبازان را افزایش میدهد و فشار بیشتری بر زندگی مردم وارد میکند.
در مقطع کنونی، آنچه بیش از همه اهمیت دارد، حفظ آرامش و پرهیز از خریدهای احساسی است. بازار ارز و طلا بارها در سالهای اخیر با شوکهای مشابه مواجه شده است. اکنون نیز اگر عوامل فصلی تخلیه شود، اخبار شفافسازی گردد و عرضه ارز تقویت شود، زمینه اصلاح قیمتها فراهم خواهد شد. تصمیمگیری عقلانی، اطلاعرسانی مسئولانه و پرهیز از رفتارهای هیجانی، بهترین راه برای عبور از این دوره نوسانی است.
منبع: اقتصادنیوز
