طرح رویش؛ برنامه ملی برای احیای جریان سرمایه‌گذاری مولد

به گزارش آرمان اقتصادی، طرح ملی «رویش» در شرایطی مطرح شده که اقتصاد ایران بیش از هر زمان دیگری به احیای جریان سرمایه‌گذاری نیاز دارد. بررسی روندهای دهه اخیر نشان می‌دهد که نرخ تشکیل سرمایه ثابت نه‌تنها به‌طور پایدار افزایش نیافته، بلکه در برخی سال‌ها با کاهش جدی روبه‌رو بوده است. این وضعیت به تنزل توان تولیدی کشور، فرسودگی سرمایه‌ها و کاهش بهره‌وری منجر شده و اکنون سیاست‌گذاران به دنبال سازوکاری هستند که بتواند مسیر ورود منابع به فعالیت‌های مولد را بازگشایی کند. طرح رویش در همین چارچوب تعریف شده است؛ طرحی که سعی دارد نسبت دارایی‌های مالی در سبد خانوار را بالا ببرد، ابزارهای مالی را در دسترس‌تر کند و سازوکارهای تجهیز منابع را از مسیر بازار سرمایه گسترش دهد.

در سال‌های اخیر، رفتار مالی خانوارهای ایرانی دستخوش تغییراتی شده که سیاست‌گذاران آن را «گریز به سمت دارایی‌های فیزیکی» توصیف کرده‌اند. افزایش نااطمینانی اقتصادی، نوسانات تورمی و نبود چشم‌انداز روشن برای حفظ ارزش دارایی‌ها باعث شده که بخش قابل توجهی از پس‌اندازها به سمت طلا، ارز فیزیکی و ملک حرکت کند. این دارایی‌ها اگرچه نقش حفاظتی دارند، اما به‌طور طبیعی در خدمت چرخه تولید قرار نمی‌گیرند و توان اشتغال‌آفرینی ندارند. طرح رویش می‌کوشد این روند را معکوس کند؛ نه با محدود کردن دارایی‌های فیزیکی، بلکه با افزایش جذابیت گزینه‌های مالی و ایجاد ابزارهایی که هم قدرت حفظ ارزش داشته باشند و هم پشتوانه تولید باشند.

یکی از محورهای کلیدی این طرح، توسعه ابزارهای مالی متنوع در بازار سرمایه است. این ابزارها می‌توانند شامل صندوق‌های پروژه، صندوق‌های کالایی، اوراق تأمین مالی بنگاه‌ها، اوراق مشارکت در طرح‌های زیرساختی و انواع محصولات مالی مبتنی بر دارایی واقعی باشند. به بیان کارشناسان، هرچقدر گزینه‌های مالی متنوع‌تر، شفاف‌تر و کم‌ریسک‌تر باشند، خانوارها انگیزه بیشتری برای انتقال بخشی از پس‌انداز خود از دارایی‌های غیر مولد به سمت ابزارهای مالی خواهند داشت. همچنین تقویت زیرساخت‌های نظارتی و شفافیت اطلاعاتی در بازار سرمایه، عامل مهمی در افزایش اعتماد عمومی به این ابزارهاست.

در بخش دیگری از طراحی طرح رویش، به موضوع «فعال‌سازی دارایی‌های راکد» توجه شده است. برآوردهای کارشناسی نشان می‌دهد حجم قابل توجهی از سرمایه در قالب ملک‌های بلااستفاده، دارایی‌های ذخیره‌ای و منابع پراکنده خانوارها انباشته شده و عملاً از گردش اقتصادی خارج مانده است. طرح رویش پیش‌بینی می‌کند که با ایجاد مکانیزم‌هایی برای تبدیل این دارایی‌ها به ابزارهای قابل معامله یا قابل تأمین مالی در بازار، امکان ورود مجدد آنها به چرخه تولید فراهم شود. این فرآیند در بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه تجربه شده و نتایج مثبتی در افزایش ظرفیت تولیدی داشته است.

از منظر کلان، طرح رویش به دنبال تقویت حلقه پیوسته‌ای است که اقتصاد ایران در سال‌های اخیر از آن فاصله گرفته: زنجیره پس‌انداز، سرمایه‌گذاری، تولید و رشد. در این زنجیره، خانوارها پس‌انداز می‌کنند، بازارهای مالی این منابع را تجهیز می‌کنند، بنگاه‌ها آنها را به سرمایه‌گذاری تبدیل می‌کنند و سرمایه‌گذاری جدید ظرفیت تولیدی را بالا می‌برد. هرگونه اختلال در این چرخه به کاهش رشد اقتصادی و افزایش شکنندگی اقتصاد منجر می‌شود. طرح رویش تلاش دارد این حلقه را با استفاده از ابزارهای مدرن مالی دوباره فعال کند.

همچنین این طرح بر نقش بازارهای مختلف—از بورس و فرابورس گرفته تا بورس کالا و انرژی—تأکید ویژه دارد. این بازارها، به‌ویژه در پنج سال گذشته، به مهم‌ترین مسیرهای تأمین مالی برای بنگاه‌ها تبدیل شده‌اند و اکنون قرار است کارکرد تجهیز منابع خرد خانوارها نیز در آنها تقویت شود. کارشناسان معتقدند که اگر این طرح بتواند جریان منابع خرد را به سمت پروژه‌های مولد هدایت کند، نه‌تنها ظرفیت تولیدی افزایش می‌یابد بلکه ثبات اقتصادی نیز تقویت می‌شود؛ زیرا سرمایه‌گذاری پایدار یکی از پایه‌های اصلی کنترل تورم و حفظ ارزش پول ملی است.

در نهایت، طرح رویش قرار است کمک کند اقتصاد ایران از وضعیت «حفظ ارزش با دارایی‌های غیر مولد» به سمت «ایجاد ارزش از طریق سرمایه‌گذاری مولد» حرکت کند. این طرح نقطه شروعی برای افزایش سهم دارایی‌های مالی در سبد خانوار و کاهش گسست میان پس‌انداز و تولید است. اگر سیاست‌گذاری دقیق، ابزارهای مالی قابل اعتماد و ثبات کلان اقتصادی همراه این برنامه شود، طرح رویش می‌تواند به یکی از مسیرهای اصلی بازسازی قدرت سرمایه‌گذاری و تقویت رشد بلندمدت کشور تبدیل شود.