بررسی ارزش بازار ۱۰۰ شرکت برتر دنیا نشان دهنده وجود شرکت‌های فناوری و خدمات محور در راس این فهرست است، به طوریکه بزرگترین شرکت‌های بورسی جهان نیز به این دسته از شرکت‌ها اختصاص دارد؛ اما سهم کشور ما از این بازار چقدر است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد بازار ایران عمدتا بر پایه کامودیتی‌ها بنا شده است و به نظر می‌رسد تاکنون نگاه جدی به استفاده از فنآوری های روز در این زمینه نداشته است.
به گزارش (سنا)، بر اساس جدیدترین آمار موجود (May) سال ۲۰۲۱ میلادی در خصوص ۱۰۰ شرکت برتر جهان که هر ساله توسط شرکت «پرایس واتر هاوس کوپرز» (PwC)، (شرکت معتبر چندملیتی خدمات حرفه‌ای بریتانیایی که در زمینه ارائه خدمات مشاوره مدیریت، مشاوره مالی و سرمایه‌گذاری و از شرکت‌های خدمات حرفه‌ای جهان محسوب می‌شود) منتشر می‌شود، صد شرکت برتر جهان دارای ۳۱.۷ تریلیون دلار ارزش بازار هستند.
از ۱۶ کشورِ دارای شرکت‌هایی که در رده بندی ۱۰۰ شرکت برتر جهان قرار دارند، ایالات متحده ۶۵ درصد از ارزش کل بازار را به خود اختصاص داده است. نکته قابل توجه در این میان، اینکه بیشترین سهم ارزش بازار ایالات متحده مربوط به شرکت‌های تکنولوژی محور است؛ شرکت‌های خدمات محور و شرکت‌های خدمات بهداشتی با اختصاص ۵۲ درصد از حجم تاپ‌ترین شرکت‌های این لیست نیز، به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند.
همچنین در نظر داشته باشید که در لیست ۱۰۰ شرکت برتر جهان، دو شرکت جهانی تکنولوژی محور چینی یعنی علی بابا (Alibaba Group Holding Limited) و تِنسِنت (Tnecent) که در زمینه‌هایی چون ارائه خدمات شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های گروهی، تجارت الکترونیک، آنتی‌ویروس‌ها و … فعالیت می‌کنند، عنوان تاپ‌ترین شرکت ها را از میان این دسته از شرکت‌ها یعنی تکنولوژی محورها به خود اختصاص داده‌اند.
افزایش ارزش بازار چین به شرکت‌های معروف فناوری و مصرف‌کننده محدود نمی شود؛ دومین صنعت بزرگ این کشور که به ۱۰۰ شرکت برتر کمک می‌کند، «امور مالی» است که زمانی با ارزش‌ترین بخش در ایالات متحده به شمار می‌رفت.
همانطور که در نمودار بالا مشاهده می‌کنید، شرکت فناوری محور«اپل» بیشترین ارزش بازار را به میزان ۲ هزار و ۵۱ میلیون دلار از میان ۱۰۰ شرکت بازار جهان به خود اختصاص داده است. جدول بالا نشان می‌دهد که از ۱۰ شرکت دارای بالاترین ارزش بازار جهان به جز شرکت عربستانی « آرامکو» که در حوزه انرژی مشغول به فعالیت است، سایر شرکت‌ها با بالاترین ارزش بازار، زمینه فعالیتی فناورانه و خدمات محوری دارند.
برندهای برتر بر اساس رتبه‌بندی ۲۰۲۱
برآیند این اطلاعات نشان می‌دهد که شرکت‌های و صنایع کامودیتی محور نیز در میان ۱۰۰ شرکت برتر جهان نقش اساسی ندارند.
با توجه به جدول بالا، مشاهده می شود برندهایی که روزگاری بین ۱۰ برند برتر جهان بودند مانند بعضی از شرکت‌های غذایی یا نفتی، در حال حاضر نه تنها جایی در میان این رتبه‌ها ندارند و رتبه آنها هر روز در حال سقوط است بلکه مدت‌هاست جای آنها را غول‌های فناوری و خدمات مالی گرفته‌اند.
در نظر داشته باشید، شرکت های برتر که در بالا به آنها اشاره شد به دلیل ارزش بازار بالایی که دارند در بازار سرمایه کشورهای خود بخش مهم و قابل توجهی را تشکیل می دهند.
در مجموع می‌توان گفت، بررسی ارزش بازار ۱۰۰ شرکت برتر دنیا نشان دهنده وجود شرکت‌های فناوری و خدمات محور در راس این فهرست است، به طوریکه بزرگترین شرکت‌های بورسی جهان نیز به این دسته از شرکت‌ها اختصاص دارد؛ اما سهم کشور ما از این بازار چقدر است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بازار ایران عمدتا بر پایه کامودیتی‌ها بنا شده است و تاکنون نگاه جدی به این موضوع نداشته است.
چرخه معیوب اقتصادی؛ مانعی برای ظهور و رشد شرکت‌های فن آور محور
احمد احمد آبادی کارشناس بازارسرمایه در گفت و گو با پایگاه خبری بازارسرمایه (سنا)، یکی از مشکلات اساسی در بازار سرمایه را کامودیتی محور بودن صنایع و شرکت های پذیرفته شده در بورس و فرابورس دانست و گفت: این موضوع با وجود چالش‌هایی که برای بازارسرمایه ما ایجاد می کند، البته در برگیرنده فرصت‌ها و منافعی نیز هست.
او افزود: جنس فرصت‌هایی که از این منظر در شرکت‌های ما کامودیتی محور بازارسرمایه وجود دارد غالبا از نوع تورم و رشد نرخ است. به این معنی که با توجه به وجود ساختار بلند مدت اقتصاد تورمی و رشد نرخ ارز، قیمت سهام شرکت‌های کامودیتی محور نیز با افزایش رو به رو می‌شوند، موضوعی که برای سرمایه‌گذاران جذابیت دارد.
این فعال بورسی گفت: اگر بخواهیم از نگاه اقتصادی و بنیادی به بازار سرمایه نگاه کنیم، مسیری که در این خصوص در دنیا طی شده حرکت به سمت تکنولوژی های نوین، صنایع دانش بنیان، صنایع فناورانه، و بعد حضور آنها در بازارسرمایه است؛ در حالی که این مسیر در کشور ما شکل نگرفته و فاصله زیادی با آن وجود دارد.
احمدآبادی افزود: به طور مثال عمده شرکت‌هایی که اکنون در حوزه سلامت در بازارسرمایه فعال هستند، شرکت‌های دارویی هستند که خیلی مبتنی بر فناوری نبوده و عملیات مبتنی بر دانش روز ندارند. این شرکت‌ها عمدتا داروهای عمومی تولید می‌کنند که حاشیه سود خاصی هم ندارد. دور بودن بازارسرمایه ما از شرکت‌ها و صنایع دارای تکنولوژی و فناوری روز سبب می‌شود که برای ایجاد تنوع دارایی‌هایی که باید در پورتفوی سرمایه گذاران ایجاد شود، ابزاری وجود نداشته باشد.
مانع بزرگِ دولتی بودن اقتصاد
این کارشناس بازارسرمایه تصریح کرد: البته این موضوع به دولتی یا شبه دولتی بودن اقتصاد ما باز می‌گردد. به طوریکه حدود ۷۸ درصد شرکت‌های فعال و یا پذیرفته شده در بازار سرمایه مستقیم یا غیرمستقیم یا سهامدارشان دولت است و یا تصمیمگیر آنها از منظر حاکمیت شرکتی و مدیریتی از مسیر دولت است.
او اضافه کرد: ساختار اقتصادی دولت ما هم با توجه به توسعه نیافتگی اش صرفا مبتنی بر شرکت‌های کامودیتی محور هستند و این موضوع را به بازارسرمایه ما هم تسری داده است.
احمدآبادی این رویه را منجر به ایجاد ریسک در بازارسرمایه دانست و گفت: شرایط حاضر، به شدت بازارسرمایه را به چرخه های تجاری که در بازار جهانی کامودیتی وجود دارد، متصل کرده است. به طوری که اگر اتفاقی در شاخص‌های کلان اقتصادی دنیا بیافتد، اثر خود را بر کامودیتی‌ها گذاشته و نوساناتی که در قیمت کامودیتی ها به موجب آن رقم می‌خورد، بلافاصله بر بازار داخلی نیز اثر می‌گذارد.
این کارشناس بازارسرمایه بیان کرد: براین اساس، اگر بخشی از بازارسرمایه ما به شرکت‌هایی که در حوزه توسعه فناوری و دانش محور بودن حضور دارند اختصاص می‌یافت، سبب می‌شد تا این شرکت ها هم در روند رو به رو رشد تکنولوژی جهان، رشد کرده و با بزرگتر شدن این شرکت‌ها هم سهمشان از کیک بازارسرمایه بیشتر شود، و هم بازار ما را به یک روند پایدارتری برسانند که از نوسانات اقتصادی به دور باشد.
احمدآبادی اظهار کرد: از نگاهی دیگر باید گفت حتی در صنایع بالادستی هم رنگ و بویی از تکنولوژی دیده نمی شود. با وجود مزیت‌های این صنایع، مانند دسترسی به منابع طبیعی مانند گاز و نفت، دریافت برق ارزان قیمت، نگرفتن مالیات و غیره بازهم تکنولوژی مورد نیاز و به روز در این صنایع استفاده نمی شود تا محصول انتهای زنجیره ارزش باکیفیت بالا تولید شود. براین اساس شاید نتوان از سایر صنایع انتظار زیادی داشت.
او افزود: به جرات می توان گفت حتی شرکت‌های آی تی محور موجود هم حداقل در حوزه کاری خود نسبت به فناوری‌های مطرح روز بسیار عقب هستند. در واقع در صنایع فناوری محور خود هم از تکنولوژی های روز دنیا فاصله زیادی داریم.
احمدآبادی برطرف شدن این معضلات را پیش نیازی دانست تا اقتصاد را به سمت ورود شرکت‌های با تکنولوژی بالاتر سوق دهد.
جهت چرخه اقتصادی کشور شرکت‌ها به سمت تکنولوژی سوق می‌دهد؟
به طور عمده، در حرکت صنایع از بالا دست به پایین دست، هرچقدر به سمت پایین دست حرکت شود عامل تاثیرگذار بر قیمت از طرف تقاضا است، اما هرچقدر به سمت بالادست حرکت شود مبنای اثرگذار بر قیمت همان تغییرات جهانی و نوسانات بازارهای بین‌المللی است.
این کارشناس بازارسرمایه تاکید کرد: فرآیندهای توسعه اقتصادی کشورها، مسیر تکاملی را طی می‌کنند، اما این مسیر هنوز در کشور ما طی نشده است. در نظر داشته باشید که با توجه به مسایل و مشکلات موجود، امکان سرمایه‌گذاری در کشور به خصوص برای بخش خصوصی فراهم نیست که به دنبال آن با توسعه اقتصادی هم رو به رو نخواهیم بود؛ همانطور که در بالا اشاره شد عوامل مختلفی فضای اقتصادی را به این نقطه رسانده است که در راس آن سهم حداکثری دولت در ساختار اقتصادی کشور است.
تلاش بورس در ورود شرکت‌های فن‌آور محور به بازارسرمایه
احمدآبادی اظهار کرد: با وجود تمام مشکلات مطرح شده، اما در نظر داشته باشید در فضای کنونی سازمان بورس و فرابورس علاقمند است شرکت های صنایع فن آورتر و دانش بنیان تر به بازار سرمایه وارد شده و از طریق این بازار اقدام به تامین مالی داشته باشند. حضور برخی شرکت های دانش بنیان و استارتاپ به فرابورس نیز موید این مطلب است.
او پیشنهاد کرد: از سوی دیگر در اکوسیستم خدمات مالی و سرمایه‌گذاری نیز خلاء ابزارها و فناوری روز مالی چه از منظر عدم توسعه ابزارهای نوین مالی و سرمایه گذاری چه از منظر استفاده از فناورهای نوین در طراحی ابزار و ارائه خدمات مالی و سرمایه گذاری مشهود است؛ بنابراین سازمان بورس و سایر نهادهای سیاستگذار باید اهتمام ویژهای به توسعه فناوری و دانش روز در ارائه خدمات مالی و توسعه نهادهای مالی نوین داشته باشند. توسعه نهادهای مالی از نوع صندوقهای سرمایه‌گذاری خصوصی و جسورانه سبب خواهد شد که مدیران سرمایه‌گذاری آگاه به صنایع دانش بنیان و فناور متولی شده و با جمع آوری سرمایه‌ها از طرف همه صاحبان سرمایه، جریان سرمایه‌گذاری را به سمت صنایع دانش بنیان و تکنولوژی محورتر سوق دهند، که این مساله گام بزرگی به سمت بزرگ شدن اکوسیستم دانش بنیان و فناورمان در بازارسرمایه و اقتصاد کشور خواهد بود.