سمنان – یکی از مهمترین موانع توسعه سرمایه گذاری در استان سمنان خشکسالی است که در بسیاری مواقع رغبت سرمایه‌گذاران را برای حضور در این استان کاهش می دهد.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: موانع تولید و سرمایه گذاری در استان سمنان متعدد هستند و از جمله آنها باید به بروکراسی اداری، فقدان نقشه راه جامع توسعه، عملکرد نامناسب برخی ادارات کل، فقدان به‌کارگیری مناسب از ظرفیت دو فرودگاه استان سمنان، مشکلات تأمین اقلام اولیه، تلاطم‌های ارزی و اقتصادی و… اشاره کر که البته بسیاری تنها مختص به استان سمنان نیستند.
اینها مسائلی هستند که عمدتاً می‌توان با قدری مدیریت نسبت به شرایط اقتصادی استان سمنان، حداقل آنها را کاهش داد و در بین سرمایه‌گذاران ایجاد رغبت کرد اما در روی دیگر سکه، مشکل بزرگ خشکسالی وجود دارد که مدیریت آن به مراتب دشوار و نیازمند اعتبارات فراوان و همچنین برنامه جامع و از همه مهم‌تر چشم به آسمان دوختن و مدد الهی برای تأمین منابع آبی است. تبعات منفی خشکسالی در گزارش‌های پیشین خبرگزاری مهر در بخش‌هایی مانند اقتصاد روستایی کشاورزی و… به کرات مورد اشاره قرار گرفته است اما حالا از خشکسالی به مثابه یک مانع سرمایه گذاری یاد خواهیم کرد.
کاری از مسئولان بر نمی‌آید
یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره اهمیت خشکسالی به مثابه یک مانع بزرگ بر سر راه توسعه سرمایه گذاری، گفت: خشکسالی موضوعی نیست که به راحتی بتوان آن را در چند جلسه با حضور مدیران برطرف کرد زیرا حتی اگر عزم کافی هم برای آن وجود داشته باشد عواملی دست به دست هم می‌دهند تا دولت به تنهایی نتواند این موضوع بزرگ را از میان بردارد از طرف دیگر خشکسالی به دلیل وسعت و زمان طولانی که دارد، بدترین نوع بلایای طبیعی محسوب می‌شود که راه مقابله با آن دشوار است.
حسن همتیان با بیان اینکه یکی از مهمترین مشکلاتی که خشکسالی برای اقتصاد تولید محور استان سمنان پدید آورده عدم رغبت حضور سرمایه‌گذاران و سرمایه‌های بخش خصوصی در این استان است، گفت: بسیاری از سرمایه گذاران به واسطه مشکل بزرگ کم‌آبی عمدتاً عطای سرمایه گذاری را به لقایش می‌بخشند زیرا این مشکلی نیست که با وعده مسئولان و همکاری دولتی‌ها بتواند حل شود و از سوی دیگر یک سرمایه گذار یا مدیر یک کارخانه نیز آن را کوچک و قابل حل بشمارد.
وی با بیان اینکه در نتیجه این آثار منفی است که اعتقاد داریم فعلاً و با این شرایط اقتصادی استان سمنان چندان رغبتی برای حضور سرمایه‌های بخش خصوصی در بخش‌های مختلف تولیدی به نمایش نمی‌گذارد، افزود: از مهمترین معضلاتی که خشکسالی برای استان سمنان ایجاد کرده این است که دیگر مانند سابق نمی‌توان هر نوع صنعتی را در این استان ایجاد کرد سابقاً استان سمنان مهد تولید کاشی و سرامیک در شمال شرق ایران بود اما با توجه به خشکسالی و نیاز آبی شدید این صنعت شاهد تعطیلی یکی پس از دیگری کارخانه‌هایش بوده است.
تغییر آمایش سرزمینی مبتنی بر خشکسالی
همتیان با بیان اینکه در شرایط کنونی برخی انواع مختلف صنایع و تولیدات در استان با محدودیت روبرو شده است، تاکید داشت: به نوعی باید گفت که امروز آمایش سرزمینی استان با روی دادن معضل خشکسالی دستخوش تغییرات وسیع شده است.
وی با بیان اینکه امروز دولت باید اقدامات مهمی را برای اطمینان خاطر دادن به سرمایه گذاران برای تأمین آب مورد نیاز صنعت و تولید انجام بدهد اما این کار نیز بسیار دشوار به نظر می‌رسد چرا که وضعیت بارش‌ها و منابع آبی استان به حالت اضطرار رسیده است، افزود: انتقال آب و استفاده از پساب و بازچرخانی آن برای استفاده مجدد در صنعت دو راهکاری است که پیش پای مسئولان وجود دارد هر چند بسیار هزینه بر هستند.
جذب سرمایه گذار دشوار شده است
یک فعال بازار سرمایه و کارشناس مدیریت صنعتی نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه موضوع خشکسالی سبب شده تا بخش اعظمی از امکانات پذیرش سرمایه‌گذار بخش خصوصی در استان از بین برود، گفت: سرمایه گذاران آماده سرمایه‌گذاری به سمت دیگر استان‌ها و شهرهایی خواهند رفت که کمتر با مشکل آب روبرو هستند زیرا مشکل کم آبی چیزی نیست که مسئولان استان بتوانند حل آن را حتی در میان مدت تضمین کنند.
محمد هادی جعفری با بیان اینکه کم آبی موضوعی نیست که از سرمایه‌گذار بخواهیم تا به این استان آمده و کار خود را آغاز کنند و سپس آب مورد نیازش را تأمین کنیم، بیان کرد: باید به این موضوع نیز توجه داشت که به خصوص با مشکلات اقتصادی اخیر اساساً جذب سرمایه‌گذار دشوار است چرا که تولید، مانند گذشته جذابیت خود را در مجموعه اقتصاد مبتنی بر سود و بازار سرمایه کشور از دست داده است تا جایی که موانع و مشکلات تولید یکی پس از دیگری کارخانه‌ها را تعطیل کرده و موانع سرمایه گذاری گواه این مدعا هستند در نتیجه بدون مشکل کم آبی هم جذب سرمایه گذار سخت شده چه برسد به اینکه شما در استانی باشید که آب را نقداً هم در اختیار ندارید.
وی افزود: هر چند دولت مشوق‌هایی را برای ترغیب سرمایه گذاری در استان سمنان ارائه می‌کند اما در دو کفه ترازو بین مشوق‌ها مثل زمین رایگان، معافیت‌ها، تسهیلات و همچنین مشکلات و موانع به خصوص کم آبی، تعادلی برقرار نیست و کفه کم آبی را باید سنگین‌تر دانست.
رفتار سرمایه گذاران تغییر کرده است
این فعال بازار سرمایه با بیان اینکه تلاطم‌های ارزی، مشکلات تأمین اقلام اولیه و همچنین موانع صادرات پیش از این نیز جذب سرمایه گذار را دشوار کرده بود و امروز که خشکسالی هم به این مشکلات افزوده شده رغبت سرمایه گذران به شدت کاهش پیدا کرده است، گفت: سرمایه‌گذاران در برهه‌های کنونی با اتفاقات اقتصادی که در کشور رخ داده صرفاً به سود مالی خود می‌اندیشند و دیگر خبری از سرمایه‌گذاران علاقه مند بومی و دارای عرق موطن و زیستگاه خود خبری نیست و این کار را برای مسئولان دشوار کرده است.
جعفری با بیان اینکه سابقاً ممکن بود که سرمایه گذاری برای عرق به محل تولد خود، مشکلات را به جان بخرد یا با سود کمتری به عشق ایجاد اشتغال برای شهرش کارهایی را صورت دهد اما امروز شاهد هستیم که رفتار همان سرمایه گذاران نیز کمی محتاط‌تر شده است، بیان کرد: باید بپذیریم که رفتار سرمایه گذاران ما در این دست کم هشت سال اخیر تفاوت‌های اساسی کرده است زمانی شاید سرمایه گذاری به بازگشت دو برابر پول خود در چهار سال می‌اندیشید اما امروز برابر سرمایه گذاری که صورت داده می‌بایست در ۱۸ ماه پول برداشت شده و دو برابر سرمایه گذاری خود را زیر دو نیم سال کسب کند وگرنه به بازارهای موازی سرمایه گذاری مانند مسکن، دلار و… می‌رود.
وی با بیان اینکه ایجاد مشوق برای توسعه سرمایه گذاری در استان سمنان یکی از راهکارهای جذب سرمایه گذار توسط مسئولان استانداری سمنان است اما باید به این موضوع نیز توجه کرد که بدون آب تمام این مصوبه‌ها بیهوده خواهند بود، تاکید کرد: بخش اعظمی از نگرانی سرمایه گذاران برای حضور در استان سمنان، فقدان آب و مشکلات آن است برای مثال در شهرک صنعتی شاهرود ۱۵ سال است که مشکل آب وجود دارد و حتی آب شرب نیز در اختیار مردم قرار ندارد لذا یک سرمایه گذار چرا باید به این شهرک بیاید و سرمایه خود را صرف سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولیدی کند که حتی آب برای خوردن خود و کارگران نیز ندارد؟
تجربه‌های ناموفق
مجموعه این عوامل در کنار تجربه ناموفق سرمایه گذاری باعث شده تا جذب سرمایه گذار در استان استانداران با دشواری‌هایی روبرو شود. یک فعال بخش صنعت که مدتی نیز در یکی از شهرک‌های صنعتی استان سمنان مدیریت کارخانه‌ای را بر عهده داشت و حالا در تهران به فعالیت می‌پردازد به خبرنگار مهر، درباره یک جنبه جانبی خشکسالی و کم آبی و آثار آن بر سرمایه گذاری، می‌گوید: سرمایه گذاران در سراسر کشور بسیار هوشمندانه به تحقیق و ارتباط با یکدیگر می‌پردازند چرا که در این شرایط دشوار اقتصادی سرمایه‌های خود را به راحتی در اختیار بخش تولید قرار نمی‌دهند.
محسن محمدی با بیان اینکه کافی است که یک تجربه ناموفق سرمایه‌گذاری در سمنان در کشور مطرح شود، چنان تأثیر منفی بر روی دیگر سرمایه‌گذاران خواهد داشت که تقریباً تمام اقدامات ترغیبی و تشویقی دولت را به یک بار صفر خواهد کرد، ابراز کرد: در کاهش سرمایه گذاری و موانع آن نباید هرگز اثر روانی شکست پروژه‌های سرمایه گذاری سابق را نادیده گرفت چرا که عامل بسیار تعیین کننده‌ای در این زمینه است.
وی با بیان اینکه برای اصلاح این موضوع باید دولت مجموعه‌ای از اقدامات را صورت دهد، تاکید کرد: نخست اصلاح شیوه استفاده آب در استان و اختصاص بخشی از آب مصرفی کشاورزی به صنعت است که باید در دستور کار قرار گیرد از سوی دیگر باید با پکیج‌های مشوق شامل معافیت‌های مالیاتی، زمین رایگان، تسهیلات و… دوباره این نظر منفی سرمایه گذاران را نسبت به استان سمنان مثبت کند.
اقدامات مسئولان استان سمنان
تاکنون به مشکلات خشکسالی برای صنعت و تولید استان سمنان پرداختیم اما قصد داریم تا به راهکارهای برون رفت از این موضوع نیز بپردازیم اما قبل از آن باید دید که مسئولان استان سمنان برای تأمین آب مورد نیاز این استان چه اقداماتی را صورت داده‌اند؟ در این زمینه محمد باقری کارشناس آب و مشاور طرح‌های شرکت آب و فاضلاب به خبرنگار مهر، می‌گوید: مسئولان برای رفع مشکلات خشکسالی در استان سه راهکار را در نظر گرفتند که راهکار کوتاه مدت آبرسانی با تانکر و همچنین لایروبی قنوات و منابع آبی محسوب می‌شود.
باقری با بیان اینکه راهکار دوم حفر چاه همچنین اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری است، ابراز کرد: راهکار سوم که بلند مدت محسوب می‌شود یعنی بازه زمانی بیش از یک دهه را شامل خواهد شد، انتقال آب میان حوض‌هایی است که البته هزینه بسیار هنگفتی نیز بر دوش دولت خواهد گذاشت از سوی دیگر ترویج کشاورزی نوین با هدف کاهش سهم مصرف کشاورزی از آب و اختصاص تفاوت آن به صنعت از دیگر راهکارها است.
وی افزود: در این بستر اما استفاده از پساب صنعتی برای کارخانه‌های تولیدی از دیگر برنامه‌های دولت است اما میزان آن بسیار محدود بوده و حتی یک شهرک صنعتی متوسط در غرب استان را هم پوشش نخواهد داد چه برسد به ایجاد سرمایه گذاری‌های جدید؛ همچنین پروژه استفاده از پساب سمنان خود سال‌ها درگیر مشکلات است و عدم توانمندی در تکمیل این طرح باعث شد تا استانداری سمنان تکمیل آن را به شهرداری سمنان بسپارد و در نتیجه هنوز هم آب مورد نیاز صنایع از پساب تأمین نشده است.
یک سوم پساب‌ها به شهرک صنعتی سمنان می‌رود
محمد حمیدی، معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه طرح آب و فاضلاب برای اختصاص بخشی از آب مورد نیاز صنعت در استان به واقع جمع آوری، انتقال و تصفیه پساب است، تاکید کرد: بنا بر تصمیم شورای فنی استان، یک سوم از پساب نهایی سمنان به شهرک صنعتی اختصاص خواهد یافت
وی با بیان اینکه مدیریت پساب می‌تواند در تأمین کمبود آب در استان امری تأثیرگذار باشد، افزود: جمع آوری پساب دارای اهمیت بسیار است تا بتوان از آب تولیدی آن برای صنعت استفاده کرد و بخشی از نیاز آبی صنعت و همچنین سرمایه گذاری در استان سمنان را تأمین کرد.
محمد رضا باقری مدیرکل شهرک‌های صنعتی استان سمنان چندی پیش درباره کم آبی صنایع سمنان، اعلام کرده بود «عملیات اجرایی احداث فاز دوم تصفیه‌خانه فاضلاب شهرک صنعتی سمنان در تابستان امسال آغاز می‌شود؛ در حال حاضر در مرحله ارزیابی پیمانکاران قرار داریم؛ اجرای این پروژه حدود دو سال زمان می‌برد و با تکمیل آن، ظرفیت موجود دو برابر می‌شود» اما مشخص نیست دقیقاً چه زمانی آب مورد نیاز صنعت از پساب تأمین خواهد شد.
راهکار رفع مشکلات
برای جذب سرمایه گذار جدید در استان سمنان باید چه اقداماتی صورت داد؟ کاهش منابع آبی در استان سمنان امری خدادادی و نیاز به دست به دامان طبیعت شدن است که انسان در برابر آن اختیاری ندارد اما تأمین آب از منابع مختلف چه بین استانی و چه درون استانی همچنین کاهش جدی سهم کشاورزی از آب مصرفی استان سمنان که هم اکنون ۹۰ درصد است می‌تواند بخشی از مشکلات را کاهش دهد.
مسئولان در شعار کلمات زیبایی را مانند تغییر الگوی کشت و مصرف، اجرای طرح‌های کنترلی مانند چاه‌های هوشمند و غیره را بیان می‌کنند اما در عمل چیزی که شاهد هستیم عدم کاهش سهم کشاورزی از آب استان سمنان در یک بازه ۳۰ ساله است و این نمی‌تواند شرایط را برای اشاعه سرمایه‌گذاری در استان مهیا سازد. جالب اینکه میلیاردها تومان سرمایه برای انتقال پساب به صنعت که اصلاً نیز چشمگیر نخواهد بود انجام می‌شود اما همین میزان سرمایه‌گذاری و مصارف اعتباری برای کاهش سهمیه کشاورزی صورت نمی‌گیرد.
همچنین طرح‌های دولت به آبیاری قطره‌ای خلاصه می‌شود که شیوه نادرست اجرای آن و حفر استخرهای متعدد در معرض خورشید و تبخیر، کاری را از پیش نبرده است، حال باید دید که برنامه دولت برای کاهش سهم کشاورزی از آب مصرفی استان و اختصاص آن به صنعت چگونه اجرا خواهد شد.