وحید حاجیحتملو، کارشناس پولی و بانکی در گفتوگو با خبرنگار ایبنا با اشاره به سوءاستفاده دلالان و رسانههای معاند از فضای کنونی بازار ارز ایران اظهار کرد: حملات سوداگرانه ارز در دنیای مالی امروز یک پدیده مرسوم است و تنها مختص بانک مرکزی ما نیست. بهعنوان مثال، در سال ۱۹۹۲، جورج سوروس، مدیرعامل صندوق کوانتوم و سفتهباز بزرگ آمریکایی، به بانک مرکزی بریتانیا حمله سوداگرانه کرد و هزینههای زیادی به آن تحمیل شد و این موضوع نشان میدهد چنین حملاتی در سطح جهانی نیز رخ میدهند.
نقش دلالان در نوسانات ارزی
وی با تأکید بر اینکه تورم انتظاری باید توسط بانک مرکزی مدیریت شود، گفت: لازم است عوامل مهمی که بر تورم انتظاری اثرگذارند بررسی شود. برخی از این عوامل روانی و برخی ساختاری هستند. دلالان و سفتهبازان در حوزه اقتصادی نقش مهمی دارند، در حالی که رسانههای معاند و گروههای مخالف در خارج از کشور نقش روانی را بر عهده دارند. تحریمها نیز بهعنوان یک متغیر ساختاری تأثیر قابل توجهی بر شکلگیری تورم انتظاری دارد.
حاجیحتملو افزود: مدلهای اقتصادی نشان میدهند که حدود ۴۰ درصد از نوسانات ارزی به فعالیت دلالان و سفتهبازان مربوط است. برای مدیریت این وضعیت، بانک مرکزی باید سیاستهای مؤثری اتخاذ کند. تزریق ارز و راهاندازی تالار دوم میتواند ابزارهای موثری برای کنترل فعالیت دلالان باشد. در بخش روانی نیز نقش رسانهها بسیار مهم است و با انجام مصاحبهها و اطلاعرسانی مناسب میتوانند در مقابله با این چالشها مؤثر باشند.
این کارشناس پولی و بانکی خاطرنشان کرد: در بخش ساختاری، تحریمها بهعنوان یک ریسک عمل میکنند و این متغیرها خارج از کنترل بانک مرکزی هستند. با این حال، دست بانک مرکزی بسته نیست و میتواند با اتخاذ سیاستهای مناسب و همکاری با حاکمیت، برخی از این چالشها را دور بزند.
مدیریت طلایی ریسکهای مالی
حاجیحتملو با اشاره به افزایش ذخایر طلای بانک مرکزی و تأثیر آن بر اقتصاد گفت: وقتی از ریسک مالی صحبت میکنیم، بحث مدیریت ریسک و تابآوری مالی مطرح میشود. بانک مرکزی باید بتواند شوکهایی را که ناشی از عوامل اقتصادی، سیاسی و تحریمهاست مدیریت کند.
به گفته وی، بانک مرکزی دارای ذخایری است که بهعنوان پشتوانهای برای اجرای سیاستهای پولی عمل میکنند. افزایش ذخایر طلا در راستای مدیریت ریسک مالی و افزایش تابآوری مالی انجام شده و به بانک مرکزی کمک میکند تا شوکها را بهتر مدیریت کند.
این کارشناس پولی و بانکی تصریح کرد: از نظر تئوری، افزایش ذخایر طلا برای استفاده در زمان شوکها دقیقاً در راستای مدیریت ریسکهای مالی و افزایش تابآوری اقتصادی است. در اقتصاد، نظریه «سهگانه ناممکن» وجود دارد که بیان میکند تثبیت نرخ ارز، جریان آزاد سرمایه و سیاست پولی مستقل نمیتوانند همزمان اجرا شوند. این نظریه محدود به ایران نیست و در هیچ جای دنیا این سه عنصر بهطور همزمان محقق نمیشود.
وی افزود: با توجه به اینکه تحریمها موجب اختلال در جریان آزاد سرمایه شدهاند، بانک مرکزی مطابق همین نظریه دو گزینه دیگر را در دستور کار قرار میدهد و در واقع یک ریل را تغییر میدهد. به این ترتیب، بانک مرکزی میتواند تثبیت نرخ ارز و سیاست پولی مستقل را دنبال کند. مدلهای DSGE نشان میدهند که بانک مرکزی توانسته ضریب تابآوری را حدود ۸۵ درصد افزایش دهد که یکی از دلایل آن، سیاست افزایش ذخایر طلا بوده است.
نگاه عمیقتر به بریکس
حاجیحتملو با اشاره به عضویت ایران در بریکس و شانگهای و تأثیر آن بر اقتصاد کشور گفت: عضویت ایران در بریکس و شانگهای اتفاقی مبارک است و نشان میدهد ایران منزوی نیست، اما لازم است نگاه به بریکس عمیقتر شود. بهعنوان مثال، باید بررسی کنیم که آیا واحد پول بریکس بهعنوان رقیب دلار در معاملات بینالمللی ایجاد خواهد شد یا خیر.
این کارشناس پولی و بانکی افزود: حضور ایران در بریکس اهمیت دارد. ممکن است هند در برخی مواقع پولهایی از ما را بلوکه کند، اما توانایی ایجاد پیمانهای پولی دوطرفه با چین، روسیه و دیگر اعضا میتواند کمک کند تا نیاز به دلار و سیستم سوئیفت کاهش یابد. این موضوع میتواند اثرگذار باشد، هرچند تحقق کامل آن زمانبر است.
وی ادامه داد: «جاده دیجیتال یوان» که چین مطرح کرده و بهنوعی در برابر هژمونی دلار قرار میگیرد، میتواند بسیار مؤثر باشد. قطعاً حضور ایران در این مجامع اقتصادی برای رساندن صدای خود و گشایش مسیرهای جایگزین مؤثر و مطمئن است.
حاجیحتملو با اشاره به اینکه تحریم نفت ایران هزینههایی بر کشور تحمیل کرده است، گفت: نفت کالایی حیاتی برای همه کشورهای جهان است و ایران در زنجیره تولید نفت جهانی یک حلقه قوی محسوب میشود. با وجود شدیدترین تحریمها، فروش نفت ایران قطع نشده و به روشهایی مانند تهاتر، فروش ناشناس، ناوگان سایه و بنادر واسطهای ادامه یافته است.
این کارشناس پولی و بانکی با بیان اینکه افزایش تحریمها هزینه فروش نفت را بالا برده است، گفت: فروش نفت ایران همچنان ادامه دارد و در این شرایط لازم است دولت برنامهریزی کند تا صادرات کالاهای غیرنفتی نیز افزایش یابد.
حاجیحتملو در پایان با تأکید بر ضرورت کاهش سلطه مالی دولت بر سیاستهای پولی گفت: با تحقق این هدف، بانک مرکزی میتواند از چاپ پول جلوگیری کند. اگر دولت مجبور به استقراض از بانک مرکزی شود، بهتر است دولت و بانک مرکزی از سیاست «هدایت اعتبار» استفاده کنند. بانک مرکزی در این زمینه اقدامات خوبی انجام داده و با این رویکرد میتوان کاهش صادرات نفت را جبران کرد.
