سازمان بورس و اوراق بهادار ایران، حجم مبنا را برای تمامی نمادهای معاملاتی شرکتهای پذیرفتهشده در بورس تهران و فرابورس از تاریخ اول دیماه ۱۴۰۴ برابر یک سهم تعیین کرد. این اقدام که به معنای حذف عملی یکی از قدیمیترین محدودیتهای معاملاتی بازار سرمایه ایران پس از ۲۲ سال است، همزمان با لغو مقررات گره معاملاتی همراه بوده و میتواند تحرک و نقدشوندگی بازار را به طور قابلتوجهی افزایش دهد.
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه ایران(سنا)، به نقل از شبکه اخبار اقتصادی و دارایی ایران (شادا)، این مصوبه بر اساس تصمیم هیئتمدیره بورس تهران و فرابورس و تأیید هیئتمدیره سازمان بورس اتخاذ شده است. حجم مبنا که از سال ۱۳۸۲ با هدف مهار نوسانات هیجانی و جلوگیری از دستکاری قیمت معرفی شد، در سالهای اخیر به عاملی برای کاهش نقدشوندگی، تشکیل صفهای طولانی و قفل شدن معاملات تبدیل شده بود. کارشناسان معتقدند این تغییر، کشف قیمت واقعی سهام را تسهیل کرده و بازار را به استانداردهای جهانی نزدیکتر میکند.
رویکرد حمایتی از بازار سرمایه در دوره جدید
سیدعلی مدنیزاده، وزیر امور اقتصادی و دارایی، از زمان معرفی به مجلس برای کسب رأی اعتماد در خرداد ۱۴۰۴، بازار سرمایه را یکی از اولویتهای اصلی وزارتخانه دانست.
او در برنامههای ارائهشده به مجلس، بر چهار هدف کلان برای بازار سرمایه نظیر: افزایش سهم بورس در تأمین مالی تولید، گسترش بازار بدهی، حمایت از سهامداران واقعی و اصلاح ساختارهای تأمین مالی اقتصاد تاکید کرد.
مدنیزاده در جلسه رأی اعتماد اعلام کرد که گذار به اقتصاد مردمی بدون اصلاح نظام تأمین مالی ممکن نیست و بازار سرمایه باید نقش محوری در این زمینه ایفا کند. او همچنین بر کاهش مداخلات غیرضروری و ایجاد ثبات پایدار در بورس تأکید داشت.
در همین راستا گامهای عملی برای تحقق این وعدهها پس از کسب رأی اعتماد و شروع به کار در وزارت اقتصاد برداشته شد. همچنین یکی از مهمترین مقاطعی که آثار این رویکردهای حمایتی بروز پیدا کرد؛ جنگ تحمیلی ۱۲ روزه بود.
وزیر اقتصاد در آبان ۱۴۰۴، با اشاره به بازگشت بورس به تعادل پس از تنشهای منطقهای، اعلام کرد: «مداخلات غیرمالی سازمان بورس پس از جنگ، جلوی ریزش شدید را گرفت» و بر لزوم حمایت واقعی و پایدار از بازار تأکید کرد.
افزایش نقش بازار سرمایه در تامین مالی
وزیر اقتصاد پیش از این یادآور شده بود: «اکنون ۸۰ درصد تأمین مالی کشور بانکمحور بوده و فقط ۲۰ درصد از بازار سرمایه تامین مالی از محل بازار سرمایه صورت میگیرد، ما میخواهیم نقش بازار سرمایه را افزایش دهیم و تأمین مالی پروژههای بزرگ و ارزآور را به بورس واگذار کنیم تا منابع بانکی برای بنگاههای کوچک و متوسط آزاد شود.»
یکی از ابرپروژههای کلیدی وزارت اقتصاد، طرح «رویش» است که با هدف هدایت داراییهای راکد مردم (مانند ارز و طلای خانگی) به سمت پروژههای اولویتدار مولد و افزایش سهم بازار سرمایه در تأمین مالی اقتصاد طراحی شده است.
مدنیزاده در همایش سالانه بازار سرمایه (آبان ۱۴۰۴) اعلام کرد: «طرح رویش متشکل از ابزارهای مختلف مالی مانند اوراق مرابحه ارزی و صندوق تضامین است و زمینهای فراهم میکند تا منابع مردم، فعالان اقتصادی و سرمایهگذاران به بازار تزریق شود.»
حالا حذف عملی حجم مبنا و لغو گره معاملاتی، به عنوان اقدامی ساختاری برای روانسازی معاملات، مکمل مستقیم این رویکرد است. این تغییر با افزایش نقدشوندگی، کاهش صفهای خرید و فروش و تسهیل کشف قیمت واقعی، بازار بورس را جذابتر و کاراتر میکند و جذب منابع خرد و کلان به سمت تأمین مالی پروژههای بزرگ را آسانتر میسازد. در نتیجه، سهم بورس در تأمین مالی اقتصاد – که وزیر اقتصاد بارها بر افزایش آن از ۲۰ درصد فعلی تأکید کرده – میتواند به طور چشمگیری رشد کند و وابستگی به نظام بانکی کاهش یابد.
حذف حجم مبنا، گام مهمی در مسیر اقتصاد مولد
کارشناسان بازار سرمایه این تصمیم را «شجاعانه» توصیف کردهاند و معتقدند میتواند به کاهش صفهای خرید و فروش، تسهیل کشف قیمت و جذب نقدینگی بیشتر منجر شود. موفقیت بلندمدت آن وابسته به تقویت نظارت هوشمند، شفافیت اطلاعاتی و بهبود متغیرهای کلان اقتصادی است – مسائلی که وزیر اقتصاد نیز در اظهارات خود به آنها اشاره کرده و در چارچوب طرح رویش پیگیری میکند.
این تغییر ساختاری، در شرایطی که شاخص بورس نسبت به سایر بازارها ارزندگی بیشتری دارد، میتواند گام مهمی در راستای وعدههای حمایتی مدنیزاده برای تقویت نقش بورس در اقتصاد مولد باشد. بازار سرمایه ایران وارد فصلی جدید میشود؛ فصلی که با روانسازی معاملات و ابزارهایی مانند طرح رویش، امیدوارکنندهتر از گذشته به نظر میرسد.