طرح کاهش نرخ سود بانکی هنوز به مرحله اجرا نرسیده اما در همین چند روزه، با کلی ماجرای تازه همراه شده و حالا یکی از پرحاشیه‌ترین سوژه‌های اقتصادی است.
به گزارش پایگاه خبری آرمان اقتصادی (ecoideal)، درست از زمانی‌که قرار شد، مبلغ سود سپرده‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت به ترتیب به ۱۵ درصد و ۱۰ درصد کاهش یابد، حاشیه‌های این طرح کلید خورد و این داستان با واکنش مردم، کارشناسان و حتی بازارها همراه شد؛ حاشیه‌های این طرح کلید خورد تا کاهش نرخ سود بانکی هر روز بیشتر در لابه‌لای اخبار ریزودرشت رسانه‌ها دست به دست شده و هر بار طرح را جنجالی‌تر از آنچه هست، به نظر برساند. ماجرا از واکنش بازار سرمایه به تصمیم جدید بانک‌ها شروع شد و رشد چندین واحدی این بازار در همان ساعات و روزهای پایانی مرداد، خبرساز شد اما این همه ماجرا نبود و این خبر مثل بمبی در میان کاربران فضای مجازی هم ترکید و لحظه به لحظه بر تعداد نظرات مردمی در پای این خبرها افزود؛ نظراتی که در بسیاری از آنها نگاه نگران کاربرانی به نمایش گذاشته شده بود که از عواقب این تصمیم بانک مرکزی بر اقتصاد کشور نوشته بودند؛ «کاهش نرخ سود بانکی، زمینه‌ساز گرانی در بازار مسکن است»، «اجاره‌بها افزایش می‌یابد»، «این تصمیم تنها به نفع بسازوبفروش‌هاست»، «چرا باید برای رونق تولید، از سود بانک‌ها که تنها امید بسیاری از مردم برای افزایش درآمد است، مایه گذاشتید» و… . کاهش نرخ سود بانکی با همه این اما و اگرها، حالا دیگر به مرحله اجرا نزدیک‌تر شده، آن هم مدت‌ها بعد از بحث و مذاکره میان مدیران ارشد بانکی و مسئولان بانک مرکزی؛ بارها طرح شکست خورده و بانک‌ها برای جلوگیری از خروج سرمایه‌ها، دست به رقابتی منفی زده و هر بار قانون کاهش نرخ سود بانکی را به طریقی دور زده‌اند. حالا این نگرانی‌ها دوباره در میان اظهارنظرهای کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی به گوش می‌رسد؛ نگرانی‌هایی که از قدرت ناکافی بانک مرکزی برای مجاب بانک‌ها به رعایت این طرح بوده و از احتمال دوباره شکست کاهش نرخ سود بانکی، خبر می‌دهند؛ آن‌طور که اقتصاد‌آنلاین گزارش کرده، رئیس اتاق بازرگانی گفته است: «در نرخ سود تسهیلات، بانک‌ها نرخ سود مصوب بانک مرکزی را رعایت نمی‌کنند.» به نظر می‌رسد که سابقه قبلی بانک‌ها درباره رعایت نرخ سود دستوری، منجر به ایجاد چنین فضایی در جامعه شده است؛ انگار با وجود تقلای بانک مرکزی برای مجاب‌کردن بانک‌ها به کاهش نرخ سود بانکی، هنوز اطمینان کافی‌ای در موفقیت این طرح وجود ندارد. این نگرانی‌ها در حالی مطرح است که برخی از کارشناسان، به‌طور کلی این شبهات را رد کرده و معتقدند که این بار بانک‌ها پایبند به این تصمیم خواهند بود. آن‌طور که هادی حق‌شناس، یکی از کارشناسان اقتصادی به «وقایع‌اتفاقیه»، می‌گوید: «فکر می‌کنم که تصمیم جدید بانک‌ها برای کاهش نرخ سود بانکی، این بار منجر به ایجاد رقابت منفی در بین آنها نشود؛ اگر در سال‌های گذشته با اعلام خبر کاهش نرخ سود بانکی آشفتگی در بانک‌ها ایجاد شد و آنها دست به رقابتی منفی زدند به علت این بود که در آن مقطع زمانی، تورم بالاتر بود و مردم هم انتظار داشتند که بانک‌ها نرخ سود سپرده را کاهش ندهند.» حق‌شناس با اشاره به کاهش نرخ تورم، از احتمال بسیار بالا برای دستیابی به نرخ سود پایین بانکی گفته و توضیحات خود را این‌طور کامل می‌کند: «با کاهش نرخ تورم، مردم آماده هستند تا نرخ سود بانکی پایین‌تر را قبول کنند و از این جهت فشاری بر بانک‌ها برای رقابت منفی و دور‌زدن این قانون وجود ندارد؛ امروز با تک‌رقمی‌شدن نرخ تورم، دیگر بعید به نظر می‌رسد که مردم از بانک‌ها انتظار داشته باشند که نرخ سود را کاهش ندهند.» به گفته حق‌شناس، «حالا با تک‌رقمی‌شدن نرخ تورم، انتظار عقلانی کارشناسان و مردم از دولت این است که سود بانکی را کاهش داده و تولید و اشتغال رونق بگیرند.»
دومینوی کاهش نرخ سود بانکی
کاهش نرخ سود بانکی، همچون دومینویی می‌تواند دیگر مهره‌های اقتصادی را هم جابه‌جا کند چون به گفته کارشناسان اقتصادی، بازارها به یکدیگر مرتبط هستند و هر تصمیمی در هر یک از این بازارها می‌تواند دیگری را نیز در کوتاه‌مدت یا بلندمدت تحت‌تأثیر قرار دهد. سه‌شنبه که معاون اقتصادی بانک مرکزی خبر کاهش نرخ سود بانکی را اعلام کرد، بازار سرمایه اولین جایی بود که به این موضوع واکنش نشان داد و رشدی ۱۱۱ واحدی را روانه کارنامه خود کرد. حتی قبل‌تر از آن هم، زمانی که زمزمه‌هایی از کاهش نرخ سود بانکی به گوش می‌رسید، این حاشیه‌ها وجود داشتند و بازار مسکن هم به این موضوع واکنش نشان داده بود؛ زمانی بود که فایل‌های رهن در بنگاه‌های املاک نایاب شد و رسانه‌ها از نگرانی مستأجران برای افزایش اجاره‌بها، می‌گفتند. خبر کاهش نرخ سود بانکی آن‌چنان اهمیتی دارد که هنوز نیامده دیگر بخش‌های اقتصادی را تکان داده؛ اتفاقی که با واکنش بازار سرمایه خبرساز شد اما از نگاه بسیاری از کارشناسان، این واکنش‌ها کاملا بجا بوده و نباید از رشد دیگر بخش‌های اقتصادی در کنار کاهش نرخ سود بانکی، متعجب شد. آن‌طور که حق‌شناس، می‌گوید: «تصمیم جدید بانک‌ها برای کاهش نرخ سود سپرده‌ها، پیامدهای مهمی را بر اقتصاد ایران دارد؛ تأثیر این تصمیم بر بورس بیش از همه مطرح است و به نظر می‌رسد که نباید از واکنش بازار سرمایه و رشد چندین واحدی این بازار در قبال خبر کاهش نرخ سود بانکی، متعجب شد.» او در ادامه از پیوستگی بازارها گفته و این‌طور توضیح می‌دهد: «در اقتصاد بازارها با یکدیگر در ارتباط هستند؛ بنابراین طبیعی است که بعد از تصمیم بانک‌ها برای کاهش نرخ سود، منتظر واکنش این بازارها از جمله بازار سرمایه باشیم؛ لذا بازار پول، بازار سرمایه، بازار ارز و حتی بازارهای بخش واقعی اقتصاد مثل بازار مسکن، همگی به یکدیگر ارتباط دارند اما باید به این نکته بسیار مهم توجه داشت که این ارتباط موضوعی نیست که بخواهد بلافاصله دیگری را تحت‌تأثیر قرار دهد بلکه این تأثیرها با یک وقفه زمانی است؛ مثلا اگر امروز یکسان‌سازی نرخ ارز به نتیجه برسد، با یک تأخیری تأثیر آن را در بازار صادرات غیرنفتی خواهیم دید.» با کاهش نرخ سود بانکی مردم به دنبال راه‌های بهتری برای جایگزینی سودهای از‌دست‌رفته خواهند رفت و به نظر می‌رسد که سرمایه‌های خود را به بخش‌های دیگر اقتصاد هدایت خواهند کرد. به گفته حق‌شناس: «وقتی نرخ سود بانکی هم کاهش می‌یابد، نقدینگی به جایی هدایت می‌شود که بازدهی بالاتری داشته باشد.»
او با این توضیح، این‌طور ادامه می‌دهد: «بر اساس آمار در پنج‌ماهه سال جاری، بازدهی بازار سرمایه ۶,۷ درصد بوده که اگر همین روال تا پایان امسال ادامه یابد، به این مفهوم خواهد بود که بازدهی بازار سرمایه جلوتر از بازدهی بازار پول حرکت کرده؛ لذا واکنش بازار سرمایه به کاهش نرخ سود بانکی، کاملا طبیعی است.» او با اشاره به نرخ تورم پایین که یکی از سیاست‌های موفق دولت یازدهم بود، ادامه داد: «سیاست دولت یازدهم مبتنی‌بر کاهش نرخ تورم بوده و حالا این سیاست به دولت دوازدهم هم انتقال یافته؛ بنابراین با وجود چنین سیاستی به نظر می‌رسد که قیمت پول یا نرخ سود سپرده، نزولی باشد؛ لذا با اتخاذ چنین سیاستی از سوی دولت مبنی‌بر کاهش نرخ سود بانکی در کنار پایین‌آوردن تورم، مردم از این به بعد پول‌های خود را به جایی خواهند برد که بازدهی بالاتری دارد؛ یعنی بازاری که دست به نقد است یا نزدیک‌ترین بازار به بازار پول بوده؛ چون نزدیک‌ترین بازار به بازار پول هم بازار سرمایه است؛ بنابراین انتظار اینکه بازار واکنش مثبتی به خبر کاهش نرخ سود بانکی دهد، بعید نیست.» آن‌طور که حق‌شناس می‌گوید: «اما انتظار ما این است که در صورت وفادار‌ماندن دولت به سیاست کاهش نرخ تورم و کاهش نرخ سود بانکی، بخشی از پول به سمت بخش واقعی اقتصاد برود؛ مثلا بخش ساخت‌وساز مسکن و آنگاه تمام زنجیره‌های متصل به آن یعنی بازار سیمان، آهن، فولاد و… هم با یک وقفه زمانی همگی رونق بگیرند.» حالا که سود بانکی راهی تا زمان اجرا ندارد، باید دید تولید، مسکن و دیگر بخش‌های اقتصادی به کدام سمت حرکت خواهند کرد؛ مسکن رونق می‌گیرد، آمار تولید بالاتر می‌رود و اشتغال سروسامانی می‌گیرد؟
