ایجاد زیرساخت به جای تسهیلات راهکار اشتغال‌زایی در استان سمنان
سمنان- مدت‌ها است که هر وقت از مسئولان استان سمنان درباره اشتغال سوالی می‌شود آمار تسهیلات بانکی را بیان می‌کنند حال آنکه کارشناسان معتقد هستند وام به تنهایی شغل آفرین نیست.
خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: دیر زمانی است که تنها پاسخ مسئولان استان سمنان از استانداری تا نهادهای ذی‌صلاح در حوزه اشتغال اعم از کمیته امداد، صنایع دستی، جهاد کشاورزی، صمت و … درباره ایجاد اشتغال، به وام‌های بانکی منتهی می‌شود و آمارهای متعددی در این زمینه ارائه می‌شود.
مشکل اما اینجا است که اگر قرار بود تسهیلات بانکی مشکل اشتغال را رفع کنند که امروز بی کاری در سطح استان سمنان باقی نمی‌ماند. این در حالی است که برخی مسئولان غیر دولتی که به آمارها دسترسی دارند مانند نماینده شاهرود و میامی در مجلس بی کاری در شرق استان را حتی ۳۰ تا ۳۵ درصد می‌دانند و واقعیت جامعه نیز نشان می‌دهد باید در خصوص اشتغال نگران بود.
متقاضیان نباید رها شوند
به نظر می‌رسد از دیدگاه مسئولان استان سمنان هر کس هفته‌ای یک ساعت هم کار کند شاغل است در این حوزه زنان خانه دار، دانشجویان، سربازان و کسانی که بیمه بیکاری دریافت می‌کنند هم شاغل هستند همچنین وقتی تسهیلات اشتغال برای طرح‌ها پرداخت می‌شود هنوز فرد متقاضی به بانک نرفته چوب خط اشتغالش بر آمار کار آفرینی استان سمنان افزوده می‌شود.
سوال اصلی اینجا است که آیا مسیر اشتغال فقط از تسهیلات بانکی می‌گذرد؟ آیا همه طرح‌ها و کارخانه‌ها و کارگاه‌ها و مشاغل خانگی که در سطح استان سمنان به بانک‌ها ارجاع داده شده‌اند، اشتغال ایجاد کرده‌اند و موفق به کارآفرینی شده‌اند؟ آیا نظارتی پس از اعطای تسهیلات هم وجود دارد؟
اگر از مسئولان دولتی پرسیده شود پاسخ تمام این سوالات بله است و حتی آمار بی کاری را در استان سمنان زیر هشت درصد می‌دانند حال آنکه وقتی به میان مردم می‌روی واقعیت چیز دیگری است و برای مثال در شرق استان که در بالاتر نیز ذکر شد در هر خانه حداقل یک بیکار وجود دارد.
برای طرح این ابهامات و پاسخ به این سوال که بالاخره مشکل اصلی استان سمنان در عدم توفیقات در راستای اشتغال‌زایی چیست؟ با سید علی اکبر هاشمی کارشناس اقتصادی و فعال بازار کار به گفتگو نشستیم.
*سوال اصلی این گفتگو را ابتدا طرح می‌کنیم آیا مسیر اشتغال از وام می‌گذرد؟
قطعاً و بدون تردید خیر؛ شما برای اشتغال به فاکتورهای متعددی نیاز دارید که یکی از آنها منابع مالی است. مهارت، نیروی انسانی، نیازسنجی، مزیت شناسی، برنامه‌ریزی، مارکتینگ و تجارت و … هم برای اشتغال‌زایی نیاز هستند اما مشکل ما این است که مسئولان استانی تنها به منابع مالی می‌اندیشند و فکر می‌کنند اگر جوان پول داشته باشد می‌تواند برای خودش اشتغال ایجاد کند.
این در حالی است که امروز پول علی رغم اهمیتی که دارد، همه آنچه درباره اشتغال نیاز است، نیست. شما اگر پول داشته باشید اما مهارت نداشته باشد به یک بیکار بدهکار بدل می‌شوید موضوعی که امروز صدها نمونه آن در استان سمنان دیده می‌شود. شما اگر پول داشته باشید اما نیازسنجی نکنید، برنامه نداشته باشید، نیروی انسانی نداشته باشید نمی‌توانید موفق شوید.
امروز باید سخت افزار، نرم افزار و مغز افزار یا همان نیروی انسانی باید با هم باشند تا شما بتوانید اشتغال ایجاد کنید و یا حتی محصولی را تولید کنید. برای شما مثال ساده‌ای می‌زنم. این روزها همه رسانه‌ها به دانش آموزان روستایی که در نقاط دور افتاده استان سمنان نیازمند دسترسی به برنامه شاد و اینترنت دارند، پرداخته‌اند. حال فکر کنید در یک روستا سخت افزار وجود دارد یعنی اینترنت آنتن دهی خوبی دارد اما نرم افزار یا همان تلفن که قرار است کار کند نباشد یا هر دو باشند اما نیروی انسانی که مهارت دارد نباشد یا موارد دوم و سوم باشند اما سخت افزار نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟ بسته‌های آموزشی به آن دانش‌آموز نمی‌رسد.
مقوله اشتغال هم اینگونه است زیرساخت مهیا نیست زیرا در سطح استان سمنان شما یک نمونه هم نمی‌توانید نام ببرید که ما زنجیره تولید در یک کالای مزیت دار اقتصادی‌مان کامل باشد. حتی پسته دامغان هم باز در زمینه بسته بندی، صادرات، فرآوری و … مشکلات دارد. نرم افزار ما یعنی حمایت، آموزش و برند سازی، مارکتینگ، فروش و… مشکل دارد و از همه مهم‌تر نیروی انسانی یا مغز افزار ما هم آموزشی ندیده است.
*دلیل این امر چیست؟
دلیل اینکه مسئولان تنها در زمینه تسهیلات کار می‌کنند که البته قابل تقدیر است اما آب در هاون کوبیدن است و مشکل اشتغال‌زایی را حل نخواهد کرد، این است که تنها همین کار از آنان بر می‌آید یعنی چون زیرساخت‌ها را نمی‌توانند مهیا کنند و زمان بر است و به راحتی پروسه‌ای میان مدت بین پنج الی ۲۰ سال را می‌طلبد نزدیک‌ترین راه یعنی تسهیلات را بر می‌گزینند.
یک مدیر استانی می‌داند که عمر مدیریتی‌اش به ایجاد زیرساخت‌ها کفاف نمی‌دهد شما همین دو دوره اخیر ریاست جمهوری را بررسی کنید بالغ بر شش استاندار و سرپرست در این استان وجود داشته است پس کار زیربنایی که دیده نمی‌شود و اصطلاحاً رزومه سازی نمی‌کند، مردود است باید کاری کرد که زود به زود بشود آن را گزارش داد و بیان کرد که فلان قدر تسهیلات پرداخت شده است تا اعداد دهان پر کن بیان شوند.
از طرف دیگر توانی هم در دو بخش دیگر یعنی زیرساخت شامل بازار فروش، کمک به تولید، تجارت به معنای دیگر تکمیل زنجیره تولید از سوی دولت وجود ندارد چون اصلاً پولی در میان نیست. دولت هر چه در توان داشته گذاشته و هیچ چیز باقی نمانده است در نتیجه مهارت افزایی زمان بر است زیرساخت‌ها نیز هزینه بر است پس وام دادن از همه راحت‌تر محسوب می‌شود.
*ضررهای این نوع تفکر مدیریتی چیست؟
مهمترین ضرر این وضعیت همانطور که اشاره‌ای هم شد، این است که بیکاران ما به بیکار بدهکار بدل می‌شوند. چرا مسئولان استان سمنان در کنار آمار وام‌ها و تسهیلات اشتغال‌زایی و بهین یاب و رونق تولید و تبصره ۱۸ اشتغال و … را ارائه می‌کنند اما آمار کسانی که وام‌های شأن سر رسیده و نتوانسته‌اند پرداخت کنند و اشتغالی که قرار بوده انجام دهند و نشده است، را نمی‌دهند؟ یا آمار واحدهای نیمه تعطیل و تعطیل که صدها بیکار را ناخواسته و بنا به جبر اقتصادی که از همین سیاست‌های دولت هم بر می‌آید را نمی‌دهند؟
دومین ضرر این است که مسئولان وقتی به این باور برسند که تنها راه اشتغال‌زایی از وام بانکی می‌گذرد، دیگر کمتر برای ایجاد زیرساخت‌ها تلاش می‌کنند زیرا متقاعد شده‌اند که اوضاع اشتغال‌زایی بهتر است در حالی که حقیقت چیز دیگری است.
*این زیرساخت‌هایی که بیان می‌کنید مشخصاً چیست؟
برای اشتغال‌زایی به جای وام ابتدا باید برخی مایحتاج اولیه را مهیا کرد یعنی نیروی انسانی و نرم افزار کارآمد، دارای مهارت و با خروجی بالا. برای این منظور اقداماتی در سطح استان صورت گرفته و مهارت‌هایی آموخته می‌شود اما به نظر نمی‌رسد برنامه جامعی که در آن تمام مزیت‌های اقتصادی، آمایش سرزمینی، نیازسنجی برای هر منطقه و … دیده شده باشد و در آن ذکر شود که برای مثال قرار است از نقطه الف با برنامه «ایکس» و ابزار «ایگرگ» به نقطه ب در بازه زمانی ۱۰ ساله برسیم.
زیرساخت دوم توجه به مزیت‌های اقتصادی است یعنی ما بدانیم در هر نقطه از استان سمنان چه مزیت اقتصادی نهفته است در یک نقطه پسته، در نقطه دیگر، زعفران، در نقطه دیگر صنایع دستی، نقطه دیگر معدن، نقطه دیگر گردشگری و در نتیجه همه چیز حتی فرهنگ، اقتصاد، هنر، اشتغال و … را حول آن محور به کار ببندیم. متأسفانه امروز مسئولان ما هم نمی‌داند که مزیت اقتصادی در هر منطقه چیست.
موضوع بعد به تکمیل زنجیره تولید باز می‌گردد زیرا ما اگر بتوانیم تولید را راه بیندازیم اشتغال هم ایجاد می‌شود. زنجیره‌ای که از زمین، کارگر ساده، کشت، داشت، برداشت، فرآوری، بسته بندی، صادرات، حمل و نقل و برند سازی، بازاریابی، عرضه و … در آن باشد یا در صنایع همین طور از یک کارگر ساده تا تولید یک قطعه و فروش آن؛ متأسفانه در استان سمنان دولت فقط تا زمان تولید و حتی قبل از آن با شما است.
به عبارت دیگر جهاد مثلاً پرورش گیاهان دارویی را ترویج می‌کند و تمام دیگر بعد از اینکه این گیاهان رشد کرد و محصول داد چه؟ هیچ! برنامه‌ای دیگر در این زمینه وجود ندارد. ۲۲ دستگاه خدمت رسان به روستاها خدمت می‌دهند اما چند دستگاه از جمله جهاد، تعاون روستایی، عشایر و … در بحث خرید و تکمیل زنجیره تولید رسالت شأن را انجام می‌دهند؟ هیچ دستگاهی!
*باید چه کرد؟
باید چه کرد در حقیقت یک کتاب مطلب می‌طلبد اما به زبان ساده باید یک بار به صورت کلی ساختار اداری ما زیر و رو شود یعنی نگاه‌ها از تک بعدی نگری به برنامه‌ریزی همه جانبه تغییر کند. ما ۸۰ مرکز دانشگاهی و آموزش عالی و حرفه آموزی در سطح استان سمنان داریم که سالانه هزاران فارغ التحصیل به جامعه وارد می‌کنند اما چند دانشگاه مهارت را هم به دانشجو می‌آموزد؟ ما برای مثال در شاهرود ۱۷ دانشگاه داریم یک شهرک صنعتی یعنی ۱۷ برابر دانشجو تربیت می‌کنیم یک برابر برایشان کار ایجاد می‌کنیم.
در نتیجه باید برنامه بلندمدت همه جانبه شامل آمایش دوباره و اصولی مزیت‌های اقتصادی هر منطقه به صورت ریز به ریز حتی اگر نیاز شد روستا به روستا تا این تفکر غلط که شرق استان کشاورزی است غرب استان صنعتی از بین برود. سپس مزیت‌ها که شناخته شد حالا تناسب نیروی انسانی و آموزش آن برای بهره‌گیری از این مزیت‌ها باید در دستور کار باشد تا نیروی کار مهارت دار ما به مزیت‌های اقتصادی متصل شود.
حالا نوبت تکمیل زنجیره تولید است یعنی ما بعد از ارائه وام تولید را رها نکنیم و آن را تا سرمنزل مقصود هدایت کنیم. متأسفانه در زمینه بازار همه مسئولان ما می‌گویند در حوزه اختیارات ما نیست در صورتی که مدیریت جهادی یعنی این وگرنه انجام یک وظیفه روتین اداری با اعتبارات مصوب که از عهده یک جوان هم بر می‌آید.
البته تمام این موارد در زیر سایه تغییر نگرش مدیران نیاز است مدیرانی که درکی از جوانان ندارند و زمانی که خودشان در دهه ۶۰ جوان بودند یک لشگر بزرگ را در جبهه هدایت می‌کردند، در رأس بزرگترین شرکت‌ها و ادارات بودند و با آزمون و خطا کار آموخته‌اند و حالا که پیر شده‌اند واگذاری امور به جوانان را اشتباه می‌دانند من شخصاً معتقد هستم با سیستم تفکر امروز مدیران استان سمنان هیچ راهی برای گشایش در حوزه اقتصاد و اشتغال نخواهد بود.
